در برخی روایات آمده است که در آغاز نزول حکم روزه، مسلمانان تنها حق داشتند قبل از خواب شبانه غذا بخورند، چنان چه کسى در شب به خواب مىرفت و سپس بیدار مىشد خوردن و آشامیدن بر او حرام بود، و نیز در آن زمان آمیزش با همسران در روز و شب ماه رمضان مطلقاً تحریم شده بود.
یکى از یاران پیامبر (ص) به نام«مطعم بن جبیر» [۱] که مرد ضعیفى بود با این حال روزه مىداشت، هنگام افطار وارد خانه شد، همسرش رفت براى افطار او غذا حاضر کند به خاطر خستگى، خواب او را ربود، وقتى بیدار شد گفت: من دیگر حق افطار ندارم، با همان حال شب را خوابید و صبح در حالى که روزهدار بود براى حفر خندق (در آستانه جنگ احزاب) در اطراف مدینه حاضر شد، در اثنای تلاش و کوشش به واسطه ضعف و گرسنگى مفرط بیهوش شد، پیامبر بالاى سرش آمد و از مشاهده حال او متأثر گشت. و نیز جمعى از جوانان مسلمان که قدرت کنترل خویشتن را نداشتند شب هاى ماه رمضان با همسران خود آمیزش مىنمودند. در این هنگام آیه نازل شد و به مسلمانان اجازه داد که در تمام طول شب مىتوانند غذا بخورند و با همسران خود آمیزش جنسى داشته باشند. [۲]
دلالت آیه شریفه:
آیه شریفه دلالت مىکند بر این که قبل از نزول این آیه علاوه بر روزها، در شب های ماه رمضان نیز عمل زناشویى با همسران حرام بود، هرچند آیه ای از قرآن در این زمینه نازل نشده بود، اما با نازل شدن این آیه حرمتش در شب ها نسخ شد. [۳]
دلایل تغییر حکم مذکور:
مفسران دلائل متعددی را برای تغییر حکم مباشرت با زنان در شب های ماه مبارک رمضان بیان کرده اند که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
۱٫ خدای متعال با بیان جواز مباشرت با زنان در شب های ماه مبارک رمضان، در حقیقت حکم اولیه (حرمت) آن را نسخ کرد، [۴] البته نسخ در شریعت، نسخ ظاهری است نه واقعی؛ بدین معنا که حکم سابق، بر حسب ظاهر اقتضای تداوم داشته، ولی در واقع و حقیقت امر، حکم سابق از همان نخست محدود به زمان بوده که این محدودیت در آن موقع بیان نشده و با اعلام حکم جدید، پایان حکم قدیم اعلام گردیده است. [۵] پس، از ابتدا حکم حرمت آمیزش در شب های ماه مبارک رمضان، دارای محدودیت زمانی بوده و با پایان آن، حکم جدید شروع شد. همان طور که ملاحظه می شود، نسخ نه تنها هیچ منافاتی با علم خدا ندارد که عین علم خدا است؛ زیرا خدای متعال از ازل علم به این داشت که تا چه موقع باید این حکم باشد و بعد از آن یک حکم دیگری بیاید.
۲٫ خدای متعال در آغاز اسلام چنین حکمی را تشریع کرد تا مردم را امتحان و براى پذیرش حکم اصلى آماده سازد؛ زیرا از نظر روانى بسیار مهم است که تکلیف شاقّى براى مردم وضع شود و مردم به زحمت آن را اجرا کنند، ولى بعد در آن تخفیفى داده شود. در این موقع است که اجراى آن تکلیف خیلى راحتتر و آسان تر خواهد بود؛ مثل این که به کسى بگویند باید ۵۰ کیلو بار را بردارى و از جایى به جایى انتقال دهى و پس از آن که او خود را آماده این کار نمود، میزان آن بار به ۳۰ کیلو یا ۲۰ کیلو تخفیف داده شود، در این موقع حمل آن بار براى آن شخص خیلى آسان تر خواهد بود، از این که از اول همین میزان به او گفته مىشد. [۶] بنابراین، این تغییر حکم از روی جهل نبوده، بلکه عین علم و حکمت خداوند است.
پی نوشت‌ها:
[۱] البته در برخی از تفاسیر از این شخص به نام “خوات بن جبیر” نام برده شده است. نک: المیزان، ج ۲، ص ۷۰؛ تفسیر قمی، ج ۱، ص ۶۶؛ کنزالدقائق، ج ۲، ص ۲۵۳٫
[۲] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۶۴۹، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش.
[۳] طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، ج ۲، ص ۶۷٫
[۴] نسخ در اصطلاح علم اصول آن است که با تشریع حکم جدید، حکم سابق، کاملاً برداشته شود.
[۵] معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص ۲۲۶، مؤسسه فرهنگی تمهید، قم، چاپ هشتم، ۱۳۸۶ ش.
[۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۶۵۰؛ جعفری، یعقوب، کوثر، ج ۱، ص ۴۷۲٫
ثبت دیدگاه