افراد زیادی بعد از رمضان قرآن را می بوسند و می گذارند کنار!

بین ماه‌های سال قمری، ماه مبارک رمضان، از قداست و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چنانکه در دعای مخصوص آن می‌خوانیم: «و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور / و رمضان ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماه‌های دیگر»؛ رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «اگر کسی در این ماه، یک آیه از قرآن، تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد.»

برای تبیین هر چه بیشتر جایگاه ماه ضیافت الهی و برکات همزمانی بهار قرآن با بهار طبیعت با حجت‌الاسلام جلال نورافشان به گفت‌وگو نشستیم.

جایگاه ماه رمضان در اسلام چیست؟

اولین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که در قرآن کریم از تنها ماهی که نام برده شده ماه رمضان است و این توجه قرآن کریم به ماه رمضان را در آیه”شَهْرُ رَمَضٰانَ اَلَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ اَلْقُرْآنُ هُدیً لِلنّٰاسِ وَ بَیِّنٰاتٍ مِنَ اَلْهُدیٰ وَ اَلْفُرْقٰانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ اَلشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کٰانَ مَرِیضاً أَوْ عَلیٰ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیّٰامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اَللّٰهُ بِکُمُ اَلْیُسْرَ وَ لاٰ یُرِیدُ بِکُمُ اَلْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا اَلْعِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اَللّٰهَ عَلیٰ مٰا هَدٰاکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ، روزه، در چند روز معدودِ ماهِ رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم، و نشانه‌های هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد، و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد. خداوند راحتی شما را می‌خواهد، نه زحمت شما را؛ هدف این است که این روزها را تکمیل کنید و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بشمرید، باشد که شکرگزاری کنید”. بیان شده است.

علت جایگاه ویژه ماه مبارک در قرآن کریم به دو ویژگی این ماه عزیز بر می‌گردد، اول خود قرآن وقتی می‌خواهد ماه مبارک رمضان را معرفی کند به ماهی آن را توصیف می‌کند که قرآن در آن نازل شده نه چند برابر شدن اعمال نیکو، نه به خاطر تقدیر مقدرات انسان در این ماه یا حتی روزه بلکه این ماه شریف را با قرآن و وحی الهی معرفی می‌کند.

جایگاه این برای زمانی آن قدر زیاد است که در کتاب کافی از امام صادق(ع) روایت شده است که بقیه کتاب‌های آسمانی هم در این ماه عزیز نازل شده، یعنی خداوند در این ماه انسان را آماده و لایق شنیدن وحی خود می داند. فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّه: نَزَلَ الْقُرْآنُ جُمْلَهً وَاحِدَهً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَی الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ نَزَلَ فِی طُولِ عِشْرِینَ سَنَهً ثُمَّ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص نَزَلَتْ صُحُفُ إِبْرَاهِیمَ فِی أَوَّلِ لَیْلَهٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَتِ التَّوْرَاهُ لِسِتٍّ مَضَیْنَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَ الْإِنْجِیلُ لِثَلَاثَ عَشْرَهَ لَیْلَهً خَلَتْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَ الزَّبُورُ لِثَمَانِیَهَ عَشَرَ خَلَوْنَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ أُنْزِلَ الْقُرْآنُ فِی ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ‏.

دومین دلیلی که ماه مبارک را دارای ویژگی منحصر به فردی می‌کند روزه است. روزه به تعبیر امام باقر(علیه‌السلام) یکی از ارکان پنج گانه اسلام در کنار نماز، زکات، حج و ولایت قرار دارد، یعنی مهمترین عملی که در این ماه صورت می‌گیرد که همان روزه می‌باشد یکی از پنج پایه اسلام است که همین مسئله باعث بالا بردن اهمیت این ماه مبارک شده است.

نکته دوم که بر جایگاه ماه مبارک در دین اسلام افزوده است، نقش ماه مبارک رمضان در رسیدن انسان به اهداف الهی است. وقتی به ویژگی‌های ماه رمضان نگاه می‌شود، انسان متوجه می‌شود که خداوند متعال یک راه ویژه و میان‌بری را برای انسان‌ها باز کرده تا برای افرادی که مسیر را اشتباه رفته‌اند، زمان و فرصت‌ها را سوزانده‌اند بتوانند به وسیله این معبری که خداوند به فضل و کرم خود باز کرده جبران مافات کرده و گذسته را جبران کنند و کسانی که در مسیر هستند راه را با سرعت بیشتری بپیمایند؛ وقتی خدواند به خواب انسان که یک در واقع هیچ کاری انجام نمی‌دهد، پاداش می‌دهد یا بالاتر از آن به نفس کشیدن که عمل غیر اختیاری هر انسانی است پاداش قرار داده یعنی می‌خواهد به ما بفهماند که می‌خواهد به هر طریقی شده بندگان خود را غرق در رحمت کرده و از آتش جهنم به هر بهانه‌ای دور کند.

چه معارفی در مورد ماه مبارک رمضان بیان شده است؟

این که در مورد ماه مبارک در آیات و روایات چه معارفی بیان شده، سخن بسیار است اما شاید بهتر باشد نگاه دوباره‌ای به آیه ۱۸۵ سوره بقره بیندازیم. دو نکته اساسی در این آیه موج می‌زند. نکته اول: راه ارتباط با قرآن و نکته دوم: اراده الهی با معصومین(ع)؛ در این آیه شریفه همان‌طور که عرض شد ماه شریف رمضان را با قرآن به ما معرفی می‌کند یعنی ارزش ویژه‌ی این ماه قرآن کریم است، پس باید در این ماه تمام مومنین توجه و برنامه‌ی ویژه‌ای برای همنشینی با قرآن داشته باشند؛ در همنشینی با قرآن، توجه به این نکته ضروری است که قرآن از کسی که در حال صحبت با او است و هر دقیقه در فکر و ذهنش این می‌گذرد که چه زمانی تمام می‌شود و من چند صفحه دیگر باید بخوانم تا قرآن را ختم کنم، خوشش نمی‌آید و انس با قاری پیدا نمی‌کند.

در ماه مبارک رمضان ابوبصیر خدمت امام صادق(ع) رسید و عرض کرد: آیا قرآن را در یک شب بخوانم؟ حضرت فرمودند نه. در ادامه سه اصل را برای مواجهه صحیح با قرآن بیان کردند: یک نهی، یک دستور و یک روش. اول نهی فرمودند: إِنَّ الْقُرْآنَ لَا یُقْرَأُ هَذْرَمَه یعنی با شتاب و عجله قرآن نخوانید. این عجله و شتاب علاوه بر این که سودی برای انسان ندارد در بسیاری مواقع ضرر هم دارد. همان طور که اگر شخص سوار بر ماشین با سرعت زیاد از مکانی عبور کند و در همان حال به دنبال مغازه‌ی خاصی هم باشد، نتیجه این می‌شود که شخص به دلیل این که سرعت بالایی داشته نتوانسته مغازه را ببیند، پس نتوانست از آن استفاده کند و نتیجه می‌گیرد که مغازه‌ای با این ویژگی در این خیابان نیست.

برای بسیاری از افرادی که با عجله و سریع ختم قرآن انجام داده‌اند هم این توهم ایجاد می‌شود که ما قرآن خواندیم اما جواب گره‌ها و مجهولات را نیافتیم. چرا؟ چون آنان درست ارتباط بر قرار نکرده بودند؟؛ اما دستور که همان راه صحیح ارتباط با قرآن است. پس چه طور قرآن بخوانیم؟ فرمودند: وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلا؛ ترتیل خوانی دو ویژگی دارد در روایات ما یک شمرده شمرده خواندن و دوم با صوت خوش و زیبا خواندن در همین جا خوب است اشاره کنم که یکی از دلایلی که افراد بعد از ماه مبارک قرآن را می‌بوسند و می‌گذارند کنار همین با عجله خواندن است، با عجله خواندن میل و رغبت را برای همنشینی‌های بعدی با قرآن از بین می‌برد.

روشی که حضرت به ابوبصیر فرمودند این بودکه فَإِذَا مَرَرْتَ بِآیَهٍ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّهِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ سَلِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ الْجَنَّهَ وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَهٍ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ. یعنی فقط با صدای خوش و شمرده با قرآن همنشین نشو، بلکه باید علاوه بر اینها به مفهوم آیات توجه کنی و از آن تاثیر بپذیری و به آن عمل کنی، اگر آیه در مورد بهشت بود از خداوند در خواست آن را داشته باش و اگر آیاتی که می‌خوانی در مورد آتش و جهنم بود به خداوند پناه ببر.

امام صادق(علیه‌السلام) در دعای قبل از شروع قرآن کریم روش مطلوب ارتباط با حقیقت قرآن را بیان می‌کند. اول این که مخاطب قرآن بداند که حتی اگر حافظ قرآن است اما ادب در ارتباط با قرآن اقتضا می‌کند که نگاه به مصحف کند و آن را بخواند تا ثواب عبادت چشم را ببرد، اللهم فاجعل نظری فیه عباده، و بعد بداند که خواندی که دست مایه تفکر و درگیری ذهنی را فراهم نکند ثمره‌ای برای خواننده قرآن ندارد.

پس باید رابطه را از حد چشم و گوش به عقل کشید و ذهن خود را با تفکر با قرآن انس بدهیم و قرائتی فیه فکرا، و مرتبه بعد از چشم و عقل نوبت به عبرت گیری می‌رسد، زمانی نگاه و درگیری ذهنی ارزشمند و در خور تحسین است که فکر شما، شما را عبور دهد (اعتبارا) از مصادیق و حادثه‌های زمان نزول و دوران پیامبر به مصادیق، حادثه‌ها و وقایع حال حاضر که به این عبور دادن “عبرت گیری” می‌گویند و فکری فیه اعتبارا در ادامه ارتباط قرآن با انسان نوبت به عمل کردن می‌رسد، عمل کردن به اندازه‌ای در ارتباط بین قرآن و انسان دارای اهمیت است که دو فراض بعدی را امام به عمل اختصاص می‌دهد، حالا که با چشم و عقل با قرآن ارتباط پیدا کردی باید بدانی دیگر باید بعضی از کارها را انجام ندهی و بعضی اعمال را حتما به کار ببندی و اجعلنی ممن اتعظ ببیان مواعظک فیه، و اجتنب معاصیک.

در آیات شریف قرآن هم مانند: کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیَتَذَکَّرَ أُولُوا الْأَلْباب‏ (سوره ص آیه ۲۹) هدف انزال این کتاب مبارک را تدبر در آیات آن بیان شده است. “دبر” به معنای پشت است و منظور این است که باید با دقت در مفاهیم آیه و نگاه به قبل و بعد آن نتایج و عواقب آن عمل سنجیده شود مثلا در آیه شریفه أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً خداوند روش تدبر را به ما یاد می‌دهد و می‌فرماید آیا در قرآن تدبیر نمی‌کنید، یعنی در عاقبت و نتیجه‌ی قرآنی که اگر از طرف خدا نبود تدبر نمی‌کنید که اگر از غیر خدا بود تدبر آن می شود اختلاف.

سؤال این است آیا این هدف قرآن با تندخوانی و خواندن بدون دقت حال می‌شود یا نقض قرض حال می‌شود؟ قرآن کریم به کسانی که قرآن را بدون تدبر می‌خوانند یک ویژگی داده است، أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلی‏ قُلُوبٍ أَقْفالُها آیا در آیات قرآن مطالعه نکرده‏ اند یا هنوز قفل‌های جهالت بر دلها باقی است‏، یعنی قرآن خوانده اما هنوز ارتباط قلبی با قرآن برقرار نکرده است، گویی قرآن کریم می‌فرماید: می‌خواهی قفل قلب خود را باز کنی؟ می‌خواهی با من قرآن ارتباط دلی بر قرار کنی باید با کلید تدبر قفل قلب خود را باز کنی و راه همین است.

چه بسا خوانندگان قرآن بدون دقت و تدبری که دل در گرو دشمنان دین و طاغوت دارند. چرا؟ چون که هنوز قفل قلب را با تدبر باز نکرده‌اند و نتیجه باز کردن قلب دوستی و محبت قرآن و اولیایی الهی است. اگر دیدید علاقه به قرآن در شما کم است و کمتر اولیاء الله را دوست دارید و حب و کشش درونی و میل شما به کسان دیگر است بدانید هنوز قفل‌های قلب را به وسیله تدبر خوب باز نکردید.

علاوه بر قرآن کریم که دعوت به کیفیت قرائت یعنی خواندن به علاوه تدبر می‌کند و پیامد و عاقبت خوبی برای قرائت سریع و تند بیان نمی‌کند در روایات اهل بیت از جمله در کتاب شریف کافی در “بَابٌ فِی کَمْ یُقْرَأُ الْقُرْآنُ وَ یُخْتَم‏” و همچنین در بقیه کتب روایی روایات زیادی در مذمت تندخوانی و سریع‌خوانی قرآن کریم از اهل‌بیت(علیهم‌السلام) نقل شده است. پس می‌توان این برداشت را از مجموع این آیات و روایات شریف که قسمت کوچکی از آن تقدیم شد، استفاده کرد که سنتی که الان در جامعه دارد به وجود می‌آید که هر روز یک جز را تندخوانی می‌کنند آن هم بدون توجه و دقت در آیات و توجه به معانی؛ البته اگر کسی بتواند چند جز را در روز با تدبر بخواند که تدبر اجمالا توضیح داده شد، عمل بسیار شایسته و مفیدی است.

نکته دومی که در این آیه موج می‌زند این است که خداوند راحتی را برای مسلمانان خواسته و سختی را برای آنان اراده نکرده است “یُرِیدُ اَللّٰهُ بِکُمُ اَلْیُسْرَ وَ لاٰ یُرِیدُ بِکُمُ اَلْعُسْرَ”؛ امام در مورد یسر و راحتی فرمودند: راحتی علی است، عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ فِی قَوْلِ اللَّهِ «یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» قَالَ الْیُسْرُ عَلِیٌّ علیه‌السلام، وَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ الْعُسْرُ، فَمَنْ کَانَ مِنْ وُلْدِ آدَمَ لَمْ یَدْخُلْ فِی وَلَایَهِ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ.

خدواند یکی از شاه کلیدهای خود را رونمایی می‌کند و می‌فرماید: می‌خواهید راحتی داشته باشید؟ می‌خواهید اعمال و احکام خود را به راحتی انجام بدهید؟ می‌خواهید اراده منِ خدا در حق شما به فعلیت برسد و شما هم در دایره راحتی من قرار بگیرد؟؟ دور علی جمع بشوید، یعنی چه دور علی جمع بشوید، یعنی علم می‌خواهی علی، احکام و فقه می،خواهی علی. به همین دلیل است که امام باقر(علیه السلام) به ِسَلَمَهَ بنِ کُهَیلٍ و الحَکَمِ ابنِ عُتَیبَهَ می‌فرمایند: شَرِّقا و غَرِّبا لَن تَجِدا عِلماً صَحیحاً إلاّ شَیئاً یَخرُجُ مِن عِندِنا أهلَ البَیتِ . اگر به شرق و غرب بروید، هرگز دانش درستی را نخواهید یافت، مگر همان چیزی که از ما خاندان صادر شود.

راحتی از علم نشأت می‌گیرد، اگر علم صحیح و درست باشد انسان گرفتاری و درگیری نخواهد داشت و امکانات به وفور ایجاد می‌شود و بر خلاف علم سموم که مایه ظلم و ستم است، عدالت و امنیت برقرار می‌شود و ماحصل آن راحتی است. پس تمام گرفتاری ما دوری از اهل‌بیت(علیهم‌السلام) است در کسب علم و عمل است. الان هم مشاهده می‌کنید که علوم انسانی غربی که به تعبیر مقام معظم رهبری که فرمودند: ذاتا مسموم است چگونه راحتی و آسایش مردم جامعه ما بلکه تمام عالم را گرفته است.

هر کس ماه رمضان را روزه بگیرد هفت پاداش به او داده می‏‌شود

حسن بن عبدالله از پدرانش از جدش حسن بن علی(علیه‌السلام) در یک حدیث طولانی از امام‌علی(علیه‌السلام) نقل می‏کند که رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: هیچ مؤمنی نیست که برای خدا ماه رمضان را روزه بگیرد مگر اینکه خداوند به او هفت چیز مقرر می‏دارد: اول اینکه حرام از بدن او ذوب می ‏شود، دوم اینکه به رحمت خدا نزدیک می‏گردد، سوم اینکه خطای پدرش آدم را (که از آن درخت ممنوعه خورد) جبران می‏کند، چهارم اینکه خداوند رنج‏ های مرگ را بر او آسان می‏ سازد، پنجم اینکه در قیامت از گرسنگی و عطش در امان می‏ماند، ششم اینکه خداوند از غذاهای پاک بهشتی او را اطعام می‏کند، هفتم اینکه خداوند به او برائت از آتش جهنم می‏دهد.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی عَمِّی مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّقِّیُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَهَ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَقُولُ فِیهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَصُومُ شَهْرَ رَمَضَانَ احْتِسَاباً إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَهُ سَبْعَ خِصَالٍ أَوَّلُهَا یَذُوبُ الْحَرَامُ مِنْ جَسَدِهِ وَ الثَّانِیَهُ یَقْرُبُ مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الثَّالِثَهُ قَدْ کَفَّرَ خَطِیئَهَ أَبِیهِ آدَمَ وَ الرَّابِعَهُ یُهَوِّنُ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ الْخَامِسَهُ أَمَانٌ مِنَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ السَّادِسَهُ یُطْعِمُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ طَیِّبَاتِ الْجَنَّهِ وَ السَّابِعَهُ یُعْطِیهِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَرَاءَهً مِنَ النَّارِ

مهم‌ترین عمل در ماه مبارک رمضان چیست؟

در روایات ما در مورد بهترین عمل یا به تعبیر روایی آن افضل الاعمال روایت متعددی وارد شده است. مردی از رسول خدا سوال کرد بهترین عمل چیست؟ أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ أَخْبِرْنِی مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ، حضرت فرمودند: ایمان به خداوند بهترین عمل است. فَقَالَ الْإِیمَانُ بِاللَّه‏.

امیرالمومنین(ع) فرمودند: از بین واجبات عملی که ثوابش از همه بیشتر است و افضل الاعمال است جهاد می‌باشد، لَیْسَ شَیْ‏ءٌ مِمَّا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَی الْعِبَادِ أَشَدَّ مِنَ الْجِهَادِ هُوَ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ ثَوَابا.

محبوب‌ترین عمل نزد خداوند

در ماه مبارک رمضان همان‌طور که توضیح داده شد افضل اعمال ترک معاصی است تا انسان بتواند ثواب و تأثیر اعمال خیر و خوب خود را حفظ کند. در یک بازه‌ی زمانی خاص مهم‌ترین عمل را بررسی کردیم، اما اگر کسی سؤال کند به صورت مطلق و بدون توجه به زمان و ماه خاص محبوب‌ترین عمل نزدیک خداوند کدام عمل است تا بتوانیم در این ماه در کنار ترک معاصی انجام دهیم و بهتر از این ماه شریف استفاده کنیم؟ باید گفت: زیارت قبر الحسین(ع) به نص روایات ما محبوب‌ترین عمل در نزد خداوند تبارک و تعالی می‌باشد. از امام صادق(علیه‌السلام) روایت شده است: حَدَّثَنِی أَبُو الْعَبَّاسِ الْکُوفِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبَانٍ الْأَزْرَقِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ أَحَبِّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی زِیَارَهُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ و نزدیک‌ترین حالت مومن به خدواند رو حالت سجده دانستند. أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی وَ هُوَ سَاجِدٌ بَاکٍ.

پس پنج عمل مهم انسان طبق روایات ما باید انجام بدهد ۱. قرآن با تدبر ۲. روزه ۳. ترک معاصی ۴. زیارت امام حسین(علیه‌السلام) و اگر بخواهد در نزدیک‌ترین حالت به خدواند قرار بگیرد برنامه سجده را در برنامه‌های عبادی خود داشته باشد.

پنج هدیه ویژه خدواند مخصوص روزه‌داران

اصل روزه گرفتن در امت‌های گذشته و ادیان سابق وجود دارد، همین الان هم مسیحیان و یهودیان با کیفیت مخصوصی زمان‌هایی را روزه می‌گیرند، اگرچه در زمان و روش آن با ما متفاوت هستند. در کنار تفاوت در کیفیت و کمیت روزه مسئله دیگری در روزه امت پیامبر خدا را از دیگر ادیان جدا می‌کند این است که خداوند هدایای ویژه‌ای برای امت ختمی در ماه مبارک رمضان در نظر گرفته است. رسول خدا فرمودند: پنج هدیه ویژه به امت من داده شده، وقتی شب اول ماه رمضان می‌رسد شب خداوند به مردم نظر می‌کند و هر کس مورد توجه خداوند قرار گرفت، هرگز او را عذاب نخواهد کرد. فَإِذَا کَانَ أَوَّل‏ لَیْلَهٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِمْ وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ أَبَداً

بوی دهان روزه داران وقت عصر نزد خدای عز و جل از مشک خوشبوتر است. وَ أَمَّا الثَّانِیَهُ فَإِنَّ خَلُوفَ أَفْوَاهِهِمْ حِینَ یُمْسُونَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَطْیَبُ مِنْ رِیحِ الْمِسْکِ

فرشتگان الهی شبانه روز برای آنان طلب آمرزش و استغفار می کنند. وَ أَمَّا الثَّالِثَهُ فَإِنَّ الْمَلَائِکَهَ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُمْ فِی لَیْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ

وَ أَمَّا الرَّابِعَهُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَأْمُرُ جَنَّتَهُ أَنِ اسْتَغْفِرِی وَ تَزَیَّنِی لِعِبَادِی فَیُوشِکُ أَنْ یَذْهَبَ عَنْهُمْ نَصَبُ الدُّنْیَا وَ أَذَاهَا وَ یَصِیرُوا إِلَی جَنَّتِی وَ کَرَامَتِی خدای عزوجل بهشت را مأمور می کند که برای بندگانم آمرزش به طلبد و خود را برای آنان بیاراید تا خستگی و آزار دنیا از جانشان خارج شود و به بهشت و کرامت من خدا نائل شوند.

و پنجم آنکه چون شب آخر فرا رسد همگی آنان آمرزیده شوند، مردی عرض کرد یا رسول اللَّه در شب قدر آمرزیده شوند؟ فرمود: کارگران را نه بینی که چون از کار فارغ شوند مزد خویش دریافت کنند.َ أَمَّا الْخَامِسَهُ فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَیْلَهٍ غَفَرَ لَهُمْ جَمِیعاً فَقَالَ رَجُلٌ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ أَ لَمْ تَرَ إِلَی الْعُمَّالِ إِذَا فَرَغُوا مِنْ أَعْمَالِهِمْ وُفُّوا یعنی شب عید فطر خدواند روزه داران را مورد آمرزش قرار می دهد.

راه درک شب قدر در روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام)

برای این که انسان این فرصت طلایی را بهتر استفاده کند، باید سراغ کسانی برود که می‌داند آنان از تمام جهات و زوایا اشراف کاملی به عالم دارند و خیر و شر ما را بهتر از خودمان می‌دانند و این ویژگی‌ها فقط در اهل‌بیت(علیهم‌السلام) جمع شده است. این نکته را باید توجه کرد که راه اصلی درک و معرفت به شب قدر و استفاده حداکثری از آن مراقبه دائمی و ترک معاصی و انجام واجبات است.

اهل‌بیت(علیهم‌السلام) برای این که ما بهتر و راحتر به این مقصد برسیم و جبران کاستی‌های ما در انجام واجبات و ترک معاصی شود راهکارهایی ویژه‌ای داده‌اند، پس بنابراین نباید کسی فکر کند هر کاری انجام دهد چه نعوذ بالله گناه و ترک واجبات داشته باشد اما با یک دستور و ذکر خاص بتواند بهره‌ای ببرد که قطعا این راه به ترکستان رفتن است و استفاده کمی می‌کند.

شخصی از امام جعفرصادق(علیه‌السلام) سؤال کرد راه درک شب قدر چیست؟ امام فرمودند: إِذَا أَتَی شَهْرُ رَمَضَانَ فَاقْرَأْ سُورَهَ الدُّخَانِ فِی کُلِّ لَیْلَهٍ مَرَّهً وَ إِذَا أَتَتْ لَیْلَهُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَإِنَّکَ نَاظِرٌ إِلَی تَصْدِیقِ الَّذِی عَنْهُ سَأَلْتَ. در ماه مبارک هر شب تا شب بیست و سوم سوره مبارکه دخان را قرائت کنید.

همچنین از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که کسی که می‌خواهد قلبش محکم شود (ایمان محکم پیدا کند) و گوشش باز شود و آگاه به عالم غیب شود به تعبیر آقا صداهای عجیب را بشنود. فَاقْرَأْ کُلَّ لَیْلَهٍ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ أَلْفَ مَرَّهٍ فَإِذَا أَتَتْ لَیْلَهُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ در هر شب ماه مبارک رمضان هزار مرتبه سوره مبارکه قدر را بخواند. فَاشْدُدْ قَلْبَکَ وَ افْتَحْ أُذُنَیْکَ بِسَمَاعِ الْعَجَائِبِ مِمَّا تَرَی.

در روایات از ماه مبارک رمضان به عنوان “شهر الله” یا “ضیافه الله” یاد شده است، به نظر شما چرا این عناوین به ماه رمضان اطلاق شده است؟

در روایات القاب مختلفی به ماه مبارک رمضان داده شده است از جمله شَهْرَ الصِّیَامِ، شَهْرَ الْإِسْلَامِ، شَهْرَ الطَّهُورِ، شَهْرَ التَّمْحِیصِ، شَهْرَ الْقِیَام، شهر الله و ضیافه الله و … که هر کدام از این نام گذاری‌ها اشاره به ویژگی خاص این ماه شریف است. ‏

تعبیر ضیافه الله در خطبه های رسول خدا آمده است؛ ضیافه الله یعنی پذیرایی و مهمانی که خداوند تبارک و تعالی برای بندگان خود تدارک دیده است. درست است که ما در طول زندگی بر روی سفره و خان پر برکت خداوند هستیم اما این ماه، ماه پذیرایی ویژه‌ای است که خداوند آن را برای همه بندگاه قرار داده اما چه تعدادی خودشان را به سفره الهی می‌کشانند و از آن استفاده می‌کنند مهم و دارای اهمیت است.

رسول خدا در خطبه‌ای می‌فرمایند: ماه ضیافت الهی داری پنج خصوصیت است ۱. روزه‌داران در این ماه شریف اهل کرامت قرار داده شدند، جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَهِ اللَّهِ ۲. نفس کشیدن آنان ثواب تسبیح الهی دارد أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ ۳. خواب آنان ثواب عبادت کردن را دارد. وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَهٌ ۴. هر عمل خیری که انجام می‌دهند در درگاه الهی پذیرفته می‌شود، برخلاف ماه‌های دیگر که قبولی اعمال باید استاندارد و شرایط خاص خود را از جمله نیک و روش عمل و … را داشته باشد. وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ. و عملی که بسیار مهم است، استجاب بی قید و شرط دعا و درخواست‌های روزه داران در این ماه است. مستحضر هستید که دعا زمانی مستجاب می شود که شرایط آن رعایت شود اما ویژگی این ماه و مهمانی این است که دیگر نیازی به کسب شرایط استجاب نیست وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ.

لقب دیگری که به این ماه داده اند شهر الله یا ماه خدا است، این تعبیر برای ماه شعبان هم وجود دارد و هم به ماه مبارک رمضان و هم شعبان اطلاق به شهر الله شده است. شاید برای افراد این سوال پیش بیاید چگونه به دو ماه یک تعبیر استفاده شده؟ در بیان امام سجاد در دعای مشهور وداع ماه رمضان حضرت می‌فرمایند: السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَکْبَر، یعنی درست است هر دو ماه تعبیر به شهر الله شده است اما آن ماه بزرگ الهی ویژه‌ی خداوند ماه مبارک رمضان است.

از رسول خدا روایت شده است هر کس ماه من رسول خدا یعنی شعبان را روزه بگیرد من رسول خدا شفیع او می‌شوم اما اگر ماه مبارک را روزه بگیرد چون که ماه، ماه خداوند است خود پروردگار به او رسیدگی می کند، به شرط این که سه عمل انجام دهد: ۱. روزه دار خود را از لذت‌های حرام حفظ کند و فَحَفِظَ فَرْجَهُ ۲. و زبان خود را کنترل کند وَ حفظ لِسَانَهُ ۳. مردم از او در امام باشند و مردم را آزار و اذیت نکند وَ کَفَّ أَذَاهُ عَنِ النَّاسِ، در این صورت خود خداوند سه پاداش به او می‌دهد: یک: تمام گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد. غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَ مَا تَأَخَّرَ دوم: او را از آتش عذاب جهنم آزاد می کند وَ أَعْتَقَهُ مِنَ النَّارِ سوم: او را وارد بهشت خود می کند وَ أَحَلَّهُ دَارَ الْقَرَارِ وَ چهارم: شفاعت او را در حق کسانی که توحید را قبول دارند می‌پذیرد قَبِلَ شَفَاعَتَهُ فِی عَدَدِ رَمْلِ عَالِجٍ مِنْ مُذْنِبِی أَهْلِ التَّوْحِیدِ.

جزای روزه ماه مبارک در لسان رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله)

از رسول خدا سؤال کردند جزاء و پاداش روزه ماه مبارک چیست؟ رسول مکرم(ص) فرمودند: مؤمنی نباشد که ماه رمضان را به حساب خدا روزه دارد جز آنکه خدا بر او هفت خصلت واجب کند: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَصُومُ شَهْرَ رَمَضَانَ احْتِسَاباً إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعَ خِصَالٍ، اولین خصلت: حرام تنش آب شود، أَوَّلُهَا یَذُوبُ الْحَرَامُ فِی جَسَدِهِ، دومین خصلت: به رحمت خدا نزدیک شود، الثَّانِیَهُ یَقْرُبُ مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ، خصلت سوم: گناه پدرش آدم را کفاره داده وَ الثَّالِثَهُ یَکُونُ قَدْ کَفَّرَ خَطِیئَهَ أَبِیهِ آدَمَ خصلت چهارم: سکرات موت بر او آسان شود، وَ الرَّابِعَهُ یُهَوِّنُ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ، خصلت پنجم: امان از گرسنگی و تشنگی قیامت باشد اما وَ الْخَامِسَهُ أَمَانٌ مِنَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ، خصلت ششم: خدا برائت آتش به او دهد، السَّادِسَهُ یُعْطِیهِ اللَّهُ بَرَاءَهً مِنَ النَّارِ، و خصلت هفتم: خداوند از خوراکی‌های بهشتی به او می‌خوراند، و السَّابِعَهُ یُطْعِمُهُ اللَّهُ مِنْ ثَمَرَاتِ الْجَنَّهِ.

برکات هم‌زمانی بهار قرآن با بهار طبیعت چیست؟

پیامبر اکرم(ص) در خطبه روزهای آخر ماه شعبان بعد از بیان ویژگی‌های ماه مبارک رمضان که از جمله آنان تسبیح بودن نفس کشیدن، خواب انسان عبادت و … را بیان می کنند و چندین عمل را توصیه می‌کنند که مسلمانان از آن غافل نشوند ۱. وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ احترام به بزرگ‌ترها ۲. وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ ترحم به کوچکترها و اطفال ۴. وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ دید و بازدید خویشاوندان و… که اگر خوب دقت کنید از جمله سنت‌هایی که بین ما ایرانی‌ها در ایام نوروز و سال جدید اجراء می‌شود همین اعمال است، یعنی از جهاتی تقارن این دو مناسبت باعث شده که انسان بتواند دستورات خداوند و اهل‌بیت(علیهم‌السلام) را بهتر انجام دهد در این ایام افراد به دیدن خویشاوندان خود می‌روند که با اصلاح نیت خود که ما داریم به دیدن مومنین دیگر و طبق دستور رسول خدا انجام می‌دهیم و این خود ثواب و پاداش مضاعف دارد.

پذیرایی و نهار و شامی که سال‌های قبل در ایام نوروز برای مهمانان تدارک دیده می‌شود الان به راحتی می‌توان به عنوان افطار برنامه‌ریزی شود که همین عمل، عمل به چندین توصیه رسول خدا در ماه مبارک است، هم افطاری دادن است، هم صله رحم و هم احترام به بزرگترها و هم ترحم و مهربانی به کوچکترها است.