در ماه رمضان اغلب بازارها در افغانستان رنگ عوض کرده و اکثر دکان‌ها و حتی رستوران‌های کوچک با چیدن شیشه‌های بزرگ مربا و ترشی مخصوص ماه رمضان برای جلب مشتریان نقش ایفا می‌کنند.
به گزارش فارس، «محمد سرور رجایی» فعال فرهنگی مهاجر افغانستانی طی یادداشتی اختصاصی به آداب و رسوم و باورهای مردم افغانستان در طول ماه رمضان پرداخت.
در این یادداشت آمده است: ماه مبارک رمضان، ماه خدا، ماهی که مردم مسلمان و خداجوی افغانستان همه ساله با سنت‌های فرهنگی و اجتماعی ویژه خود به استقبال آن می‌روند.
سنت‌های فرهنگی- مذهبی که حتی در ولایت‌های مختلف افغانستان یکسان و یکرنگ نیستند. اما با این همه تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در بین اقشار مختلف افغانستان اعم از شیعه و سنی، شهری و روستایی، یک وحدت نظر دینی وجود دارد که همان روزه گرفتن و اطاعت محض از فرمان حضرت حق است.
مردم مسلمان افغانستان، با یک‌ماه روزه‌داری با هواهای نفسانی به مبارزه بر می‌خیزند و می‌کوشند با استفاده از معنویات این ماه مبارک روح ناآرام‌شان را تعالی ببخشند.
گذشته از این، در بین مردم مسلمان افغانستان سنت‌های مختلفی فرهنگی در این ماه رواج دارد که از چند روز پیش از آغاز ماه رمضان شروع می‌شود.
آن هم با خرید مواد غذایی به استقبال این ماه می‌روند. با آن که مسئولان دولتی همیشه با پیروی از کشور عربستان سعودی وارد ماه رمضان می‌شود، اما در جامعه سنتی و مذهبی افغانستان، اکثرا روحانیون و یا ریش‌سفیدان هر منطقه اعم از شیعه و سنی خود شان می‌خواهند هلال ماه رمضان را رویت کنند، آن هم با بالا رفتن از کوه و بدون ابزار رویت هلال ماه.
این در حالی است که شیعیان افغانستان منتظر خبر رویت هلال ماه در ایران نیز هستند، از اختلاف نظرهای روز اول ماه رمضان که بگذریم، تمام رسوم ماه روزه با ناهمگونی‌های خاص خود در هر شهر و روستا، فرهنگ پر بار آداب اجتماعی مردم افغانستان را نشان می‌دهد.
ماه رمضان ماه برکت و رحمت است و به همین دلیل اغلب بازارها رنگ عوض می‌کنند. اکثر دکان‌ها و حتی رستوران‌های کوچک با چیدن شیشه‌های بزرگ مربا و ترشی مخصوص ماه رمضان برای جلب مشتریان در رنگارنگی بازار نقش اصلی را دارند.
سفره‌های افطاری در افغانستان
سفره‌های افطاری هم پر رنگ تر از ماه دیگر است. مردم افغانستان بیشتر با خرما و نمک افطار می‌کنند ولی اولویت با خرما است.
مادران و زنان افغانستانی در این ماه سعی می‌کنند با تهیه و پخت غذا‌های پر انرژی برای خانواده‌اش فضای پر نشاطی را فراهم کنند. اگر چه غذا‌های هوسانه محلی چون «بولانی» و «منتو» در این ماه مشتری بسیاری دارد، ولی هیچ غذایی به اندازه شوربا «آبگوشت» در بین خانواده‌ها به خصوص مردان طرفدار ندارد.
شوربای ماه رمضان، با فلفل تند، ترشی مخصوص ماه رمضان و «سالاد کابلی» که به آن «سَلاته» می‌گویند و در ساختار شکل سالاد شیرازی ایران است اما سبزی خوردن تازه چیزی دیگری است.
اکثر مردم افغانستان در سحری غذای سبک و شیرین می‌خورند. غذایی که هم انرژی داشته باشد و هم سبک باشد مثل برنج دمپخت که به آن «شوله» می‌گویند و یا «نان روغنی»، «کُلچه» (شیرینی) و کیک که جای خود را دارد.
نان روغنی نوعی نان تنوری است که اکثر خانواده‌ها در خانه‌هایشان و یا در نانوایی سنتی محلشان می‌پزند و در سحر با شیر و یا چای شیرین می‌خورند.
آداب و رسوم اجتماعی افغانستان در ماه رمضان
مردم افغانستان، آداب اجتماعی منحصر به فردی دارند. با وجودی که می‌کوشند هنگام افطار در منزل باشند، چنانچه هنگام افطار در بیرون از منزل باشند، باز هم برای افطاری سراغ همبرگر و چیز برگر نمی‌روند و با استفاده از غذا‌های محلی بولانی و پَکوره افطار می‌کنند.
در بسیاری ولایات رسم است که موقع افطار هر کسی غذایش را گرفته به مسجد می‌رود و بعد از نماز جماعت سفره درازی پهن کرده و در کنار هم می‌نشینند و افطار می‌کنند و از غذای یکدیگر می‌خورند.
کسی که افطاری نیاورده و یا از محل نیست، آنها هم با رغبت و بدون این که احساس غریبی کند، بر سر سفره افطار جمعی می‌نشینند و بعد از افطار با دعای جمعی به خانه‌هایشان می‌روند.
مسلمانان افغانستان اعم از شیعه و سنی آداب خاصی برای دعا‌ها و مراسم دینی‌یشان دارند و اغلب مجالس‌شان در مسجد برگزار می‌شود.
شیعیان افغانستان در ماه مبارک رمضان به خصوص در شبهای قدر در مسجد محل خود می‌روند و با انجام اعمال مخصوص شب قدر و خواندن دعای جوشن کبیر شب را احیا می‌کنند و برای سحری به منازل خود باز می‌گردند.
اما در روستاهای ولایت مرکزی افغانستان، رسم بر این است که اگر پیش از ماه رمضان در خانه کسی از اهالی فرزند پسر متولد شود، پدر آن پسر برای سلامتی فرزندش گوسفندی را نذر کرده و برای شب قدری آنرا قربانی می‌کند.
همه اهالی هم می‌دانند که برای احیا شب قدر در منزل فلانی دعوت هستند. اهل سنت افغانستان، نیز در برنامه‌های خاص مذهبی‌یشان با احترام گذاشتن به شبهای قدر و شرکت در مساجد شیعیان در شهرهای بزرگ نظیر کابل شرکت می‌کنند.
بزرگداشت شبهای قدر در افغانستان
آنها شب بیست و هفتم ماه رمضان را شب قدر و شب نزول قرآن می‌دانند و در آن شب به احیا می‌نشینند. شیعیان افغانستان نیز نسبت به شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان توجه خاصی دارند.
از سوی دیگر مسلمانان افغانستان عقد بستن عروس و داماد را در بین ۲ عید سعید فطر و قربان، خوب نمی‌دانند، اغلب سعی می‌کنند که در شب بیست و هفتم عقد دایمی فرزندان شان را بخوانند.
برنامه‌ای مذهبی مخصوص اهل سنت در ماه مبارک رمضان خواندن نماز «تراویح» است. نماز تراویح بیست رکعت است که بعد از نماز عشا به صورت ۲ رکعتی و به جماعت خوانده می‌شود.
رسم است که هر شب یک جزء از قرآن را در این نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان قرآنی هم ختم شده باشد. بعد از خواندن ۴ رکعت استراحتی کوتاهی می‌کنند و دوباره به نماز می‌ایستند.
شب پانزدهم ماه مبارک رمضان به مناسبت ولادت با سعادت حضرت امام حسن مجتبی (ع)، حال و هوای خاصی دارد. در این شب شیعیان با برگزاری مراسم جشنی در مساجد و حسینیه‌ها گرد هم می‌آیند و محافل منقبتخوانی تشکیل می‌دهند.
مناقب خوانان هر شهر و یا هر محل در مساجد و حسنیه‌های که بیشترین مخاطب را داشته باشند حضور یافته و با قرائت اشعاری در وصف خاندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و به خصوص امام «حسن مجتبی» (ع)به مداحی و سرور می‌پردازند.
روزه داری از واجبات مردم افغانستان
مردم افغانستان روزه خواری را بسیار ناپسند و دور از شخصیت یک مسلمان می‌دانند، از این رو هیچ کس، حتی آنهایی که عذر شرعی هم دارند، در انظار مردم و به صورت علنی روزهخواری نمی‌کنند، حتی در خانه‌هایشان هم اگر کسی روزه نمیگیرد سعی می‌کنند تا هیچ کس متوجه نشود که روزه ندارد.
فرد روزه خوار در نظر مردم افغانستان بی ایمان دانسته شده و سعی می‌کنند با آن فرد برخوردی نداشته باشند.
در کابل محلی وجود دارد به نام «تپه توپ چاشت»، هنوز هم توپ‌های قدیمی در آن تپه وجود دارد. در سالهای پیش از جنگ، در سالهای کودکی نگارنده بسیاری خانهها رادیو نداشتند تا اذان مغرب را بشنوند، هر روز قبل از غروب ماه مبارک رمضان، تمام کودکان پسر هر محله، در محلی که به آن میدانی می‌گفتند جمع می‌شدند و منتظر شنیدن صدای شلیک توپ به جای اذان.
همین که توپ شلیک می‌شد همگی به طرف خانه‌های خود می‌دویدند تا زمان افطار را برای خانواده خود برسانند.
اما در این سال‌ها شبهای ماه مبارک رمضان رنگ و شور دیگری دارد. از هر طرف تلاوت قرآن و ذکر مناقب رسول اکرم (ص) و اهل‌بیت کریم‌شان به گوش میرسد.
مساجد افغانستان به خصوص در شهر کابل در شبهای ماه مبارک رمضان شاهد حضور پر رنگ مردم است، مردم مسلمان افغانستان اعم از شیعه و سنی هر کدام مطابق با آداب اجتماعی و مذهبی خاص خودشان در این ماه دست به اعمال عبادی و روحانی می‌زنند.
تلاوت و ختم قرآن کریم از مهم‌ترین آدابی است که مردم افغانستان در این سال‌ها در ماه مبارک رمضان به آن توجه ویژه‌ای دارند، افطاری دادن به فقرا و کمک به مستمندان بسیار به چشم می‌خورد. سنت پسندیده افطاری دادن در مساجد افغانستان در این سال‌ها بسیار رایج شده است.
ثبت دیدگاه