«این ماه در نزد ما ستوده زیست، و با ما همنشینى پسندیده بود و برترین منفعت جهانیان را براى ما به ارمغان آورد، پس به هنگام پایان گرفتن وقت، و سرآمدن مدت، و کامل شدن روزهایش از ما جدا شد، اینک آن را وداع مىگوییم».
وداع با رمضان برای اهل آن وداع جانکاه و دشواری است، چنانکه از ادعیه و احادیث اهل بیت(ع) نیز چنین برمی‌‌آید. فحوای کلام ائمه اطهار(ع) در بیان اتمام ماه میهمانی خدا، همراه با حسرتی اندوه‌بار است که در آن مضامین مختلفی نهفته است. در سخنان ائمه هدی(ع) بارها بر طلب مغفرت از سوی بنده و تضرع بر درگاه خدا برای غفران گناهان بخشیده نشده در ساعات پایانی، استفاده از اندک‌زمان باقی‌مانده و در نهایت حفظ روحیه معنوی ایجاد شده در دیگر ایام سال تأکید شده است.
دعای ۴۵ صحیفه سجادیه از جمله ادعیه مشهور در وداع با ماه مبارک رمضان است که با این فراز آغاز می‌شود: «اللّهُمّ یَا مَنْ لَا یَرْغَبُ فِی الْجَزَاءِ وَ یَا مَنْ لَا یَنْدَمُ عَلَى الْعَطَاءِ وَ یَا مَنْ لَا یُکَافِئُ عَبْدَهُ عَلَى السّوَاءِ. مِنّتُکَ ابْتِدَاءٌ، وَ عَفْوُکَ تَفَضّلٌ، وَ عُقُوبَتُکَ عَدْلٌ، وَ قَضَاؤُکَ خِیَرَهٌ إِنْ أَعْطَیْتَ لَمْ تَشُبْ عَطَاءَکَ بِمَنٍّ، وَ إِنْ مَنَعْتَ لَمْ یَکُنْ مَنْعُکَ تَعَدّیاً. تَشْکُرُ مَنْ شَکَرَکَ وَ أَنْتَ أَلْهَمْتَهُ شُکْرَکَ. وَ تُکَافِئُ مَنْ حَمِدَکَ وَ أَنْتَ عَلّمْتَهُ حَمْدَکَ».
امام(ع) در این دعا، ابتدا به حمد و ثنای حضرت جل و جلاله می‌پردازد و پس از برشمردن نعمات الهی از جمله نعمت درک ماه مبارک رمضان، به وداع با این ماه عزیز می‌پردازند. ترجمه بخشی از این دعا به قلم شیخ حسین انصاریان به قرار ذیل است:
اى خدایى که در برابر احسان به بندگان پاداش نخواهى، و از عطا و بخشش پشیمان نمی‌گردى، اى کسى که مزد بنده خود را بیش از عمل او مىدهى، نعمتت بى‌استحقاق به بندگان رسد، و عفوت فضل، و مجازاتت عدالت، و قضایت عین خیر است. اگر بخشش کنى عطایت را به منّت آلوده نکنى، و اگر عنایت نکنى از باب ستم نیست، آنکه تو را شکر کند شکرش کنى، در صورتى که خودت آن شکر را به او الهام فرمودى، و هر که تو را بستاید پاداشش می‌دهى؛ در حالى که آن ستایش را خودت به او تعلیم کردى، پرده میپوشى بر آن که اگر می‌خواستى رسوایش می‌کردى، و جود و کرم کنى بر آن که اگر می‌خواستى از وى دریغ می‌کردى، در صورتى که هر دو مستحق رسوایى و دریغ تواند، امّا تو تمام امورت را براساس تفضل بنا نهادهاى، و قدرتت را بر آئین گذشت مقرّر کردهاى، و با آن که با تو به مخالفت برخاسته با بردبارى روبرو می‌شوى، و به آن که در حق خویش ستم کرده مهلت می‌دهى، با صبر و بردبارى خود مهلتشان می‌دهى، تا به حضرتت بازگردند، و در مؤاخذه عاصیان شتاب نمی‌کنى تا به توبه موفق شوند.
تا هلاک شونده آنان بدون رضاى تو هلاک نشود، و تیرهبختشان به نعمتت بدبخت نگردد؛ مگر پس از قطع بهانه و بعد از اتمام حجت همه‌جانبه بر او، و این همه بزرگوارى و آقایى
از عفو و گذشت توست اى بزرگوار، و بهرهاى است از محبتت اى بردبار! تویى که بر بندگانت درى به سوى بخشش خود باز کردهاى، و آن را باب توبه نامیدهاى، و بر آن درِ گشوده راهنمایى از وحى خود قرار دادهاى، تا آن را گم نکنند، پس خود – که نامت والا و مبارک است – فرمودى: «به سوى خدا توبه خالص و بىپیرایه آورید، باشد که پروردگارتان گناهان شما را محو کند، و شما را داخل بهشتهایى نماید که نهرها از زیر آن روان است، در آن روزى که خداوند پیامبر خود و آنان را که به او ایمان آوردند خوار وذلیل نمی‌کند، درحالىکه نورشان پیش رویشان و از جانب راستشان روان است، می‌گویند: «خداوندا نورمان را کامل کن، و ما را مورد مغفرت قرار ده، که تو بر هر چیز توانایى».
پس عذر کسى که از ورود به آن خانه غفلت کند پس از گشوده شدن در و به پا داشتن راهنما چه خواهد بود؟ و تویى که در معامله با بندگانت بر عطاى خود افزودهاى، تا در این تجارتشان از عنایت تو سود برند، و در حرکت کردن به جانب تو کامیاب گردند، و از حضرتت بهرهاى افزون دریافت نمایند، به همین خاطر، تو خود – که نامت مبارک است و بس والایى – فرمودى: ««مَنْ جآءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالِها، وَ مَنْ جآءَ بِالسَّیِّئَهِ»: «هر کس که یک‌کار نیک کند ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس یک کار بد کند جز به مانند
کارش عقوبت نبیند»، و نیز فرمودى: «مثل آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق میکنند مانند دانهاى است که هفت خوشه رویانده، در هر خوشه صد دانه باشد، و خداوند براى هر که بخواهد آن را چند برابر کند»، و فرمودى: «یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ اَضْعافاً کَثیرَهً»: «کیست آن که به خداوند قرض‌الحسنه دهد تا خدا آن را چندین برابر سازد؟» و امثال و نظائر این وعدهها که در قرآن درباره چند برابر کردن کارهاى نیک فرو فرستادهاى.
و تویى آن خداوندى که با گفتار از غیب خود و به سبب ترغیبت که در برگیرنده سود ایشان است آنان را به چیزى راهنمایى فرمودى که اگر از آنان مىپوشاندى دیدگانشان درک نمىکرد، و گوش‌هاشان فرانمىگرفت، و فکرشان به آن نمىرسید، چرا که فرمودى: «مرا یاد کنید، تا شما را یاد کنم، و مرا سپاس آورید و کفران نورزید»، و فرمودى: «هرآینه اگر شکر آرید شما را افزونى دهم، و اگر ناسپاسى کنید همانا عذاب من شدید است»، و فرمودى: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، آنان که از عبادت من (دعا کردن) تکبّر ورزند به زودى خوار و ذلیل وارد جهنم مىشوند».
پس نیایش و دعا را عبادت، و ترکش را کبر و خودخواهى نامیدى، و بر ترک دعا به دخول دوزخ با ذلت و خوارى تهدید فرمودى. بدین سبب بندگان واقعى به نعمتت تو را یاد کردند، و به بخششت شکر آوردند، و به فرمانت به دعا برخاستند، و به خاطر گرفتن عطاى افزونت صدقه دادند، و تنها راه آزادى آنان از خشم تو، و دست‌یابى به رضاى حضرتت در آن بود. و اگر مخلوقى مخلوق دیگر را از سوى خود به مثل آنکه حضرت تو بندگانت را از سوى خود راهنمایى نمودى هدایت مىکرد موصوف به احسان، و موصوف به امتنان و بخشش بود، و به هر زبانى مورد ستایش قرار مىگرفت، پس سپاس توراست تا آنجا که در سپاس تو راهى وجود داشته باشد، و تا آنج
ثبت دیدگاه