از میان تمام شب و روزهای رمضان، ۳شب قدر، فرصتی طلایی‌تر هستند.
آنقدر در باب برکات و بزرگی این شب‌ها گفته‌اند و شنیده‌ایم که نیازی به تکرارشان نیست اما بد نیست که هر سال به‌خودمان یادآور شویم که قرار است تقدیر یک سال پیش‌رویمان را در این شب‌ها رقم بزنند و ما با دعا می‌توانیم در این تقدیر، دخیل شویم. قرآن کریم در سوره دخان آیه ۳،درباره فضیلت و اهمیت شب‌های قدر می‌گوید: «ما قرآن را در شبی فرخنده نازل کردیم؛ زیرا هشدار‌دهنده بودیم. پس در آن شب هر کاری محکم و استوار می‌شود». امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: «تقدیرات در شب نوزدهم است و حتمی شدن آن در شب بیست‌ویکم و امضای آن در شب بیست‌وسوم». با این توصیفات باید برای شب قدرمان چگونه برنامه‌ریزی کنیم و آن را چطور بگذرانیم تا بهترین کار ممکن را انجام داده باشیم؟
این چند شب را بیدار بمانید
حضرت موسی (علیه‌السلام) در این شب عزیز به خدای خود عرضه داشت: «خدایا! می‌خواهم به تو نزدیک شوم. فرمود: قرب من برای کسی است که شب قدر بیدار باشد. گفت: خدایا! رحمتت را می‌خواهم. فرمود: رحمتم از آن کسی است که در شب قدر به مسکینان رحمت کند. گفت: خدایا! جواز گذشتن از پل صراط را می‌خواهم. فرمود: آن از آن کسی است که در شب قدر صدقه‌ای بدهد. گفت: خدایا! از درختان و میوه‌های بهشتی می‌خواهم. فرمود: آنها برای کسی است که در شب قدر مرا به پاکی یاد کند. گفت: خدایا! رهایی از آتش جهنم را می‌خواهم. فرمود: آن برای کسی است که از گناهانش در شب قدر استغفار کند. گفت: خدایا! خشنودی تو را می‌خواهم. فرمود: خشنودی من از آن کسی است که در شب قدر ۲رکعت نماز بخواند». نخستین کاری که بهتر است در این شب‌ها انجام دهیم، بیدار ماندن است. چه‌کسی حاضر می‌شود هنگام نوشته شدن تقدیر یک سالش در خواب و غفلت باشد درحالی‌که یک ذکر کوتاه، یک نماز با حضور قلب، یک قرآن به سر گرفتن باتوجه یا یک دعای از ته قلب در این شب‌ها ممکن است تغییرات اساسی در تقدیر یک‌سالمان ایجاد کند؟
غسل کنید
غسل کردن در شب‌های قدر از اعمالی است که می‌توانید خیلی ساده و راحت انجام دهید. به این نکته توجه کنید که شب‌های نوزدهم و بیست‌ویکم تنها یک غسل دارد اما در شب بیست و سوم مستحب است که ۲بار غسل کنید؛ یک غسل سر شب و یک غسل آخر شب. بهترین زمان غسل شب قدر، ساعت‌های آخری روز و مقارن با غروب آفتاب است؛ یعنی حدود نیم ساعت تا ۱۵ دقیقه مانده به اذان مغرب.
این اثرات را جدی بگیرید
سعی کنید شب‌های قدر را به تنهایی سپری نکنید، در مجالس دعا و ذکر شرکت کنید و شب را با دیگر مومنین طی کنید و دسته‌جمعی به دعا و عبادت بپردازید. این کار چند فضیلت و آثار دنیوی و اخروی دارد. نخستین تأثیرش این است که وقتی در یک فضای جمعی قرار می‌گیرید، خواب به شما غالب نمی‌شود و راحت‌تر تا سحر بیدار می‌مانید. دومین اثر شرکت در مراسم دسته‌جمعی، اثر اجتماعی است که جلسات دعای جمعی با خود به همراه دارد و از آن جمله، حمایت اجتماعی است. سومین اثر آن نیز تأثیری است که در استجابت دعا و سلامت روان دارد. در کتب روانشناسی به این مناسک مذهبی «سرودخوانی معنوی» گفته و عنوان می‌شود که آثار بسیار مثبتی بر سلامت روان افراد دارد.
چه دعاهایی بخوانید؟
حتما می‌دانید که خواندن دعای جوشن کبیر در شب‌های قدر بسیار توصیه شده است، همچنین دعای ابوحمزه ثمالی. در جلسات دعایی که این شب‌ها برگزار می‌شود معمولا مداح دعا را به عربی می‌خواند و مستمعین یا گوش می‌دهند و یا با چشم، خطوط نوشته شده دعا را دنبال می‌کنند. با اینکه هر دوی این کار خوب است اما بهتر این است که شما به معانی هم توجه کنید. چه خودتان به تنهایی دعا را می‌خوانید و چه مداح برایتان می‌خواند، حواستان را بدهید به معانی دعا که سرشارند از مضمون‌های پربار و قابل تأمل و لحظات عاشقانه پر سوز و گداز با خداوند متعال. سیدمهدی شجاعی، نویسنده خوب کشورمان کتاب‌هایی دارد با عنوان «شکوای سبز ۱و ۲» که در آن به ترجمه ادبی دعاهایی مانند ابوحمزه ثمالی پرداخته است. می‌توانید در شب‌های قدر این کتاب را تهیه کنید و بخوانید و در فراهم آوردن حال خوشتان دخیلش کنید. علاوه بر این دعاها، خواندن سوره‌های «روم» و «عنکبوت» در شب‌های قدر، مخصوصا شب بیست و سوم آثار و برکات زیادی با خود به همراه دارد. در شب بیست‌وسوم می‌توانید ۲رکعت نماز ساده هم بخوانید مثل نماز صبح که فقط سوره اخلاصش را باید ۷مرتبه بخوانید و در پایان نماز هم ۷۰مرتبه استغفار کنید. در احادیث آمده است کسی که این نماز را بخواند، خود آن فرد و پدر و مادرش آمرزیده می‌شوند.
شب قدرتان را مدیریت کنید
بله، این شب‌ها نیز نیاز به مدیریت دارد، مخصوصا مدیریت زمان. طوری برنامه‌ریزی کنید که به موقع به مراسم مورد نظرتان برسید. سعی کنید در افطار آن شب غذاهای چرب نخورید که ناگهان خواب غافلگیرتان نکند و به سراغتان نیاید. اگر مسئولیت تهیه و آماده کردن سحری خانواده با شماست، از روز قبل به فکر تهیه غذای سحری باشید که دلتان شور بی‌سحری شدن را نزند و ذهنتان را درگیر نکند.
حتما با خودتان «مهر» و «قرآن» و «مفاتیح» داشته باشید. اگر اهل استفاده از انواع گجت‌ها هستید که حتما قرآن و مفاتیح را روی موبایل یا تبلت‌تان نصب کنید. اگرچه همراه داشتن یک قرآن کوچک برای مراسم قرآن به سر، در هر صورت نیاز است.
دعا کنید
یکی از کارهای مهم در شب‌های قدر، دعا کردن است. بسیار دعا کنید. مخصوصا برای پدر و مادرتان. چه در قید حیات باشند و چه نباشند، آنها را دعا کنید. در کلام بزرگان ما در آداب دعا کردن آمده است که قبل از دعا حتما «بسم‌الله» بگویید، سپس ستایش و سپاس خداوند متعال، یا اینکه ۲رکعت نماز بخوانید و بعد از آن دعا را شروع کنید. نه دعایتان را دست‌کم بگیرید و نه گناهانتان را. قبل از خودتان برای دیگران دعا کنید. در دعا کردن به خداوند حسن ظن داشته باشید؛ یعنی خوش گمان باشید که دعایتان حتما مستجاب خواهد شد.
کودکانتان را هم بیدار نگه دارید
خواب کودکتان را در این چند روز و چند شب طوری تنظیم کنید که بتواند شب را بیدار بماند. به او هم غذای سبک بدهید و در مورد این شب و برکاتش و دعا کردن و آثار دعا به زبان کودکانه برایش توضیح دهید. با این کار به او یاد می‌دهید که چگونه دعا کند. شاید برای شما تکراری باشد، اما فرزندان‌تان باید بشنوند و ببینند و یاد بگیرند تا این مناسبت‌های دینی جزئی از فرهنگ و سبک زندگی آنها شود. حضرت زهرا(سلام‌الله علیها) نیز در شب قدر نه‌تنها خود بیدار بود بلکه فرزندان خویش را نیز تشویق می‌کرد تا در چنین شبی بیدار بمانند. البته توجه داشته باشید که هدف از بیدار نگه داشتن کودکان، وادار کردن آنها به انجام اعمالی که خاص بزرگ‌ترها باشد، نیست. همین که بیدار باشند، در مراسم مرتبط شرکت کنند و دست‌های کوچکشان را به نشانه دعا بالا بگیرند، کافی است. ضمنا حواستان باشد که آب، خوراکی و اسباب بازی برای سرگرم کردن کودک با خود به همراه داشته باشید. پیشنهاد ما این است که اگر کودکتان این شب‌ها را بیدار ماند حتما هدیه‌ای کوچک برای او تهیه کنید و او را تشویق کرده و شب‌های قدر را برایش خاطره انگیز و تا همیشه در ذهنش ماندگار کنید.
از خدا چه بخواهیم؟
بیش و پیش از هر دعایی از خداوند طلب عافیت و عاقبت به‌خیری کنید و یادتان باشد« چون که صد آید نود هم پیش ماست.» اگر نمی‌دانید چه چیزی را و چگونه از خدا بخواهید، ببینید که ائمه(س) چگونه دعا می‌کردند و چه چیزهایی را از خدا می‌خواستند. دعاهایی که از ائمه(س) بر جای مانده همگی سراسر آموزش چگونه دعا کردن و چه چیزی خواستن است. اگر بازهم به نتیجه نرسیدید تنها با خدا صحبت کنید؛ خیلی خودمانی و ساده. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند: «اگر کسی معانی این دعاها را نمی‌داند، با زبان خودتان دعا کنید؛ خودتان با خدا حرف بزنید. بین ما و خدا حجابی وجود ندارد. خدای متعال به ما نزدیک است؛ حرف ما را می‌شنود. بخواهیم با خدا حرف بزنیم؛ خواسته‌های خودمان را از خدای متعال بخواهیم. این انس با خدای متعال و ذکر خدای متعال و استغفار و دعا خیلی تأثیرات معجزآسایی روی دل انسان دارد؛ دل‌های مرده را زنده می‌کند.»
فراموش نکنید که برای مظلومین و مستضعفین جهان دعا کنید. این روزها که جای جای دنیا محل نزاع و جنگ است و زنان و کودکان بی‌گناه قربانی می‌شوند، شک نکنید که کمترین وظیفه ما دعا برای نجات این آدم‌ها و در صدر این دعاها، دعا برای فرج امام زمان (عج) است.
دل‌های غمگین را دعا کنید
«نگاه کنید به حاجات خودتان، حاجات مسلمانان، حاجات کشورتان، حاجات برادران مؤمنتان؛ به مریض‌ها، به مریض‌دارها، به جانبازان، به غمدیده‌ها، به دل‌های غمگین، به چشم‌های نگران، به نیازهای فراوان انسان‌هایی که حول و حوش شما، زیر سقف شما و در کشور شما هستند، در دنیای اسلام هستند، روی کره خاک هستند. همه این حاجات را در این شب‌های قدر، یکی یکی از خدای متعال بخواهید.» اینها توصیه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است درباره اینکه چه کسانی را دعا کنیم.
همه را ببخشید
ما از خداوند می‌خواهیم که از گناهان، اشتباهات و خطاهای ما بگذرد و آثار سوء آنها را از زندگی‌مان پاک کند اما نمی‌توانیم ساده‌ترین اشتباهات دیگران را ببخشیم. این شب‌ها فرصت مناسبی است دیگرانی را که به زعم خودمان حقی از ما زایل کرده‌اند یا ستمی در حق‌مان روا داشته‌اند ببخشیم. همه را از ته دل ببخشید و مطمئن باشید برکات آن قبل از طرف مقابل در زندگی خودتان جاری خواهد شد و در درجه اول سلامت روان خود شما را تضمین می‌کند.
اگر تنها بودید
اگر به هر دلیلی موفق نشدید که در مراسم مرتبط شرکت کنید و مجبور شدید در خانه بمانید از چند ساعت قبل از شروع، برنامه‌های مختلف تلویزیون را بررسی کنید. شبکه‌های مختلف هر کدام برنامه‌های متفاوتی دارند که اغلب پخش زنده مراسم شب‌های قدر از یکی از اماکن مقدس چون حرم امام‌رضا(ع) است. اغلب برنامه‌ها تشکیل شده از یک سخنرانی و همخوانی دعای جوشن کبیر و بعد از آن دعای ابوحمزه ثمالی، مناجات و قرآن به سر. کلیت برنامه‌ها به یک منوال است، اما شما ببینید که حال و هوایتان با کدام سخنران و چه موضوع سخنرانی سازگارتر است و کدام برنامه حالتان را بهتر می‌کند. یا اینکه برای خودتان یک بسته آماده کنید، پرس‌وجو کنید و یک سخنرانی مناسب پیدا کرده و آن را تهیه کنید. صوت دعای جوشن کبیر و ابوحمزه ثمالی با نوای مداحان اهل‌بیت(س) در فروشگاه‌های فرهنگی یا سایت‌های اینترنتی موجود است که می‌توانید تهیه کرده و شب قدرتان را شخصی‌سازی کنید.
کارشناس: دکتر محمد شجاعی؛ مشاور خانواده
اینکه این فرد به‌خاطر چنین مشکلاتی نمازشان را ترک کرده‌اند کار اشتباهی است. در واقع ایشان از رحمت خدا ناامید شده‌اند و به همین‌خاطر احساس می‌کنند که خدا به آنها توجهی ندارد درحالی‌که خداوند در همه حال مراقب بندگانش هست. پس بهتر است دوباره به سمت خدا روی آورید و نمازتان را با توجه بیشتری بخوانید و به‌خاطر داشته باشید که خیلی از مشکلاتی که بر سر راه زندگی ما پیش می‌آید امتحان صبر و بردباری ماست.
ایشان باید راهکارهای افزایش روزی را به‌کار ببرند و از این طریق از خداوند بخواهند که کمکشان کند. مداومت به خواندن دعای کمیل، مداومت بر داشتن وضو، نماز اول وقت خواندن و خواندن نماز شب از راهکارهایی است که در آیات و روایات برای افزایش رزق و روزی مورد تأکید قرار گرفته است؛ به‌خصوص سفارش ویژه‌ای بر خواندن نماز شب شده است. در این ایام ماه رمضان که برای سحری بیدار می‌شویم بهترین فرصت برای خواندن نماز شب است.
در روایات آمده که دروغ می‌گوید کسی که نماز شب می‌خواند حال آنکه گرسنه است. نماز شب روزی هر روز شما را تضمین می‌کند. در روزهای معمولی نیز می‌توانید قبل از خواب نماز شب بخوانید و شاهد برکات آن در زندگی‌تان باشید. پس این دوست عزیزبه جای نماز نخواندن، ارتباطش را به این روش با خدا بیشتر کند.
ثبت دیدگاه