روزه عبادتی است که باید آن را بـه نیت اجرای فرمان خداوند متعال و به‌قصد قربت انجام داد، گرچه فواید و آثار مثبت جسمانی هم به دنبال دارد. بـرای بهره‌مندی از فواید جسمانی آن، لازم است برای خوردن و آشامیدن از افطار تا سحر، اصولی را رعایت کرد، عدم رعایت ایـن اصول نه‌تنها باعث کاهش یا عدم بهره‌مندی از ایـن فوایـد می‌شود، بلکه می‌تواند باعث بیماری شده و توفیق انجام روزه از انسان سلب شود.
رضا ایلخانی، دکترای طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران برای تبیین حفظ سلامتی روزه‌داران در ماه مبارک رمضان یادداشتی با عنوان «اصول خوردن و آشامیدن در ماه مبارک رمضان از دیدگاه طب سنتی ایران» نوشته و در اختیار ایکنا قرار داده است که در ادامه می‌خوانید:
«خداوند در ماه مبارک رمضان روزه را واجب کرده است. در این ماه، زمان خوردن و آشامیدن محدود به سحر و افطار است. درواقع یکی از فلسفه‌های روزه، حفظ سلامتی است، اما مشاهده می‌شود سلامتی بعضی افراد در ایام روزه‌داری دچار اختلال می‌شود.
بر اساس منابع طب سنتی خوردن و آشامیدن، جزو شش موارد ضروری برای حفظ سلامتی است؛ که از آن شـش مـورد در منابع عربی طبی به «اسباب سته ضروریه» تعبیر شده است. برای خوردن و آشامیدن اصولی ذکرشده اسـت. با توجه به محدودیت زمانی خوردن و آشامیدن در ماه مبارک رمضان، این اصول کلی با این شرایط زمانی مطابقت داده‌شده است.
اصل اول: هم‌زمانی افطار و شام
برای توضیح این اصل، ابتدا باید مفهوم و محتوای افطار و شام روشن شود. منظور از افطار در اینجا مواردی از قبیل یک فنجان آب جوش، یک فنجان آب عسل (یک فنجان آب جوش که با یک قاشق مرباخوری عسل شیرین شـده باشد)، یا یک فنجان شیر، مقدار کمی نمک (مقـداری از نمک که سطح بند اول انگشت سبابه را بپوشاند، این میـزان نمک ازنظر وزنی حدود ۵۰ میلی‌گرم است، یعنـی معـادل یک‌بیستم گرم) یک عدد خرما، یک‌کاسه کوچک سـوپ رقیـق (حـدود ۲۵۰ سی‌سی، معادل حجم یک لیوان معمولی) و منظور از شام، غذا‌های متعارف مانند پلو با انواع خورش‌ها (ماننــد قورمه‌سبزی، خــورش آلواســفناج و …)، آبگوشــت، جوجه‌کباب، مقدار قابل‌توجهی نان سنگک بـا پنیـر و سـبزی، نان و حلوا و … است. با توجه به محتوای افطار و شام، توصیه می‌شود افطار و شام همزمان و یا حداکثر با چند دقیقه فاصله میل شوند.
اصل دوم: نوشیدن مایعات (در صورت نیاز) ۱ الی ۲ ساعت پس از شام
روزه‌داری، به‌ویژه در روز‌های گرم سـال موجب کم‌آبی نسبی بدن می‌شود. حتی در فردی که فعالیت جسمی او در حداقل ممکن است آب بدن از راه‌های مختلف ازجمله ادرار، مدفوع، تعریق نامحسوس و تنفس (بازدم) از بدن دفع می‌شود. لازم است این کمبود، در فاصله افطار تا سحر تـا حـد ممکـن جبران شود. افراد میان‌سال و مسن، به دلیل سردی نسبی عارض به بدن آن‌ها توصیه می‌شود بیشتر از مایعات گرم استفاده کنند و افراد جوان (منابع طب سنتی، انتهای سن جوانی را ۳۵ سالگی و در بعضی تا ۴۰ سالگی می‌دانند) به‌ویژه افراد با معده و کبد گرم توصیه می‌شود بیشتر از مایعات خنک برای رفع تشنگی و کم‌آبی استفاده کنند.
اصل سوم: خوردن میوه‌جات (در صورت نیاز) شب قبـل از خواب
در ماه مبارک رمضان در فاصله زمانی افطار تا سحر، خوراکی‌های معمول بیشتر شامل غذا، نوشیدنی‌ها و میوه‌جات است. از دیدگاه بعضی از حکمای بزرگ قاعده‌ای فراگیر برای زمان خوردن میوه نسبت به غذا وجود ندارد. یکی از دلایل آن، این است که سرعت جذب میوه‌ها باهم فرق می‌کند؛ لذا برحسب نوع میوه، حکم آن متفاوت است. برای مثال خوردن میوه‌هایی مانند انگور، آلو، زردآلو، توت و موز پس از غذا موجب اختلال در هضم غذا شده و مضر است؛ اما خوردن سیب به مقدار کم (نه به مقدار زیاد) پس از غذا مقوی معده است و به هضم غذا کمک می‌کند. میوه «به» پس از غذا، مقوی دهانه معده و ملین آن است، اما پیش از غذا، قابض بوده و باعث یبوست می‌شود.
اصل چهارم: ضرورت خوردن سحری
خوردن سحری یعنی غذایی کـه روزه‌داران هنگـام سـحر می‌خورند ضروری است. در روایات متعـدد برخوردن سحری تأکید شده است. عده‌ای در فصول گرم سال و با توجه به کوتـاه بـودن طـول شب، وعده سحری را آخر شب میل کرده، سـپس می‌خوابند. این رفتار با اصل نهم منافات دارد و موجـب ایجـاد اخـتلالات گوارشی و غیر گوارشی می‌شود. سحری بهتر است از غذا‌های انرژی‌زا (در منابع طب سـنتی از این غذا‌ها با عنوان کثیرالغذا یادشده است) باشـد، مانند غذا‌هایی که با نان مصرف می‌شود تـا توانـایی انجـام فعالیـت روزانه تا حدودی تأمین شود و گرسنگی عصر قابل‌تحمل باشد.
اصل پنجم: نوشیدن مایعات کافی قبل از سحری
نوشیدن مایعات کافی قبل از سحری، نه پس‌ازآن برای پیشگیری از کم‌آبی غیرقابل‌تحمل و تأمین نسبی آب بدن در روز‌های مـاه مبارک رمضان، مایعـات موردنیاز در سحرها، قبل از سحری میل شود نه پس‌ازآن. برای این منظور بهتر است افراد میان‌سال و مسن با توجه به سردی نسبی عارض به بدن به‌ویژه دسـتگاه گوارش، از مایعـات گرم مانند آبجوش، آب عسل، چای کم‌رنگ (از نوع ایرانـی و تازه‌دم) استفاده کنند و افراد جوان نیز ترجیحاً از مایعات گرم استفاده کننـد، امـا جوانانی که حرارت مزاج آن‌ها بالا است، می‌توانند از مایعـات خنک مانند آب‌خنک، شربت خاکشیر، شربت آب‌لیمو و شـربت سکنجبین استفاده کننـد؛ زیـرا حرارت بیش‌ازحد معده نیـز موجب اختلال در هضم غـذا می‌شود و مایعـات خنک تا حدودی موجب تعدیل حرارت معده می‌شود.
اصل ششم: پرهیز از تنوع غذایی در افطار و سحر
پرهیز از تنوع غذایی در افطار و سحر خوراکی‌های مختلف سرعت هضم متفاوتی دارنـد. برخـی غـذا‌ها زودهضم می‌شوند کـه اصطلاحاً بـه آن‌ها غـذای لطیف گفته می‌شود؛ مانند نانی که از گندم خوب تهیه‌شده باشد، زرده تخم‌مرغ عسلی، گوشت بال مـرغ. برخـی غـذا‌ها دیرهضم می‌شوند و به‌اصطلاح به آن‌ها غذای کثیف گفته می‌شود، مانند ماکارونی، کله‌پاچه، حلیم و انواع غـذا‌هایی که با گوشت گاو و گوساله تهیه می‌شود. برخی غذا‌ها نیز، نه زودهضم و نه دیرهضم، بلکـه سـرعت هضم متعادلی دارند؛ مانند گوشت بره. حال اگرچند نوع غذا بـاهم و در یک وعده میل شـود، به دلیل این‌که زمـان هضم شـدن آن‌ها متفاوت اسـت، غذای هضم شده و هضم نشده با یکدیگر مخلوط شده و به بدن ضرر می‌رساند.
اصل هفتم: پرهیز از همزمان خوردن برخی خوراکی‌ها
برخی خوراکی به‌طور ویژه وقتی همزمان با خوراکی‌های دیگری مصرف شوند موجب ایجاد ضرر می‌شوند. بسیاری از خوراکی‌ها وقتی به‌تنهایی مصرف شوند، نه‌تنها ضرری ندارند، بلکه برای بدن مفید هستند، ولـی همـین خوراکی‌های مفیـد، درصورتی‌که با برخی خوراکی‌های دیگر که آن‌ها نیـز به‌تنهایی مفیدند، به‌طور همزمان مصرف شوند به بدن آسیب می‌رسانند.
اصل هشتم: پیشگیری از یبوست
در ایـام روزه‌داری به دلیل کاهش آب مصرفی، دسـتگاه گـوارش مسـتعد کندی حرکت و یبوست می‌شود. احساس تخلیه به‌طور طبیعی پس از خوردن غذا بـه انسـان دست می‌دهد که از آن تحت عنوان رفلکس گاسـتروکولیک نام‌برده می‌شود. اگر انسان در این فاصله زمانی نسـبت بـه تخلیه دستگاه گوارش اقدام کند، در این هنگام دستگاه گوارش نیز آمادگی بیشتری برای تخلیه دارد.
اصل نهم: پرهیز از خوابیدن بین اذان صبح تا طلوع آفتاب
در روایات متعدد از خوابیدن از اذان صبح تا طلـوع آفتـاب نهی شده است. خوابیدن در ایـن زمـان دارای آثـار سـوء معنوی است که شرح آن توسط عالمان دین بیان‌شده اسـت، ولی آنچه از دیدگاه طبی می‌توان بیان کرد آن است که خوابیدن پس از اذان صبح در ماه مبارک رمضان کـه انسان قبـل از آن، یک وعده کامل غذایی به‌عنوان سحری تناول کرده است، برای بدن از جهات مختلف مضر است؛ لذا لازم است زمانی حدود یک الی یک و نیم ساعت پـس از خـوردن سحری، از خوابیدن (نخوابیدن بـا فعالیت جسمی نداشتن منافات ندارد) اجتناب کرد و تا حد امکان به عبادت، خواندن قرآن یا مطالعه مشغول شد.
در نهایت باید عنوان کرد که روزه عبادتی است که بایـد آن را بـه نیت اجرای فرمان خداوند متعال و به‌قصد قربت انجام داد، گرچـه فوایـد و آثـار مثبت جسمانی هم به دنبـال دارد. بـرای بهره‌مندی از فواید جسمانی آن، لازم است برای خوردن و آشامیدن از افطـار تا سحر، اصولی را رعایت کرد، عدم رعایت این اصول نه‌تنها باعث کاهش یا عدم بهره‌مندی از ایـن فواید می‌شود، بلکه می‌تواند باعث بیماری شده و توفیق انجام روزه از انسان سلب شود.»
ثبت دیدگاه