اعمال مستحب در ماه رمضان شامل اعتکاف، غسل، دعا و تلاوت قرآن می‌شود که همه این اعمال فضیلت زیادی دارد، اما پر فضیلت‌ترین آنها تلاوت قرآن است.
ماه رمضان عطر بندگی را به مشام انسان می‌رساند. عطری که فاصله زمین تا آسمان را کمتر می‌کند. به همین دلیل باید بیش از هر زمانی دیگر، قدردان شب‌های ماه رمضان بود. ماهی که در آن، آرزوها بیش از هر زمان دیگر به گوش حق تعالی می‌رسد. ماه رمضان نسبت به ماه‌های دیگر فضیلت و کرامت‌های بسیاری دارد. رسول خدا برای رسیدن ماه رمضان بی تاب بودند با فرا رسیدن آن، تمام شبها را به شب زنده داری و عبادت سپری می‌کردند. در ماه رمضان اعمال مستحبی وجود دارد که دارای فضیلت بسیاری می‌باشند و افراد روزه دار می‌توانند با انجام آنها، ثواب روزه خود را چندین برابر کنند. چنانچه در دعای مخصوص ماه رمضان آمده است که: «… و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور…»
«و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماه‌های دیگر.»
فضیلت اعمال مستحبی ماه رمضان
رسول خدا (ص) می‌فرماید: «اگر کسی در این ماه، یک آیه از قرآن، تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد.»
حضرت علی (ع) از پیامبر خاتم (ص) نقل می‌فرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را، به حساب خدا، روزه بگیرد، مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفتخصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک می‌شود. (با روزه خویش) خطای پدرش حضرت آدم را می‌پوشاند. خداوند لحظات جان دادن را، برای او، آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل از خوراکی‌های لذیذ بهشتی او را نصیب دهد؛ و بالاخره خدای عزوجل، برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. (پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود) که عرض کرد راست گفتی‌ای محمد.»
احکام تکلیفی در ماه رمضان
به طور کلی احکام تکلیفی بر پنج قسم است. واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح.
اعمال مستحبی یعنی …
مستحب به عملی گفته می‌شود که انجام آن خوب، ولی لازم و ضروری نباشد و از ترک آن نهی نشده باشد.
اعمال مستحبی در ماه رمضان شامل موارد زیر است:
۱-تلاوت قرآن در ماه رمضان
بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه مبارک رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولی، چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ویژهای برخوردار است.
چنانچه امام باقر (ع) فرمودند:لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان
برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن رمضان است.
توضیح:
بنا بر این امتیازات قرآن به اعتبار نزولش در ماه رمضان از ماه‌های دیگر بیشتر است.
همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:
من تلافیه آیه من القرآن کان له مثل اجر من ختم القرآن فی … من الشهور.
اگر کسی در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان یک ختم قرآن کرده است.
۲- دعا و استغفار در ماه رمضان
در روایتی امام موسی بن جعفر (ع) به روزه داران توصیه می‌کند که بعد از نمازهای واجب دعای اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ و دعای معروف یا عَلِیُّ یا عَظیمُ را بخوانند. همچنین در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که اگر کسی پس از نماز واجب دعای اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ را تا آخر بخواند خداوند متعال گناهانش را تا روز قیامت می‌بخشد.
علی بن ابیطالب (ع) می‌فرمایند:علیکم فی شهر رمضان بکثره استغفار و الدعاء فاما الدعا فیدفع عنکم به البلاء و، اما الاستغفار فتمحی به ذنوبکم.
بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعای زیاد. اما دعاهای شما دافع بلا از شماست. و، اما استغفار شما از بین برنده گناهان است.
توضیح:
از وظایف روزه داران در این ماه، دعا و درخواست حوایج از حضرت حق است که بنده احساس نیاز به پیشگاه بی نیاز کرده، و دست‌های احتیاج خویش را به درگاه او دراز می کند.
۳- روزهای ماه رمضان
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکه و الرحمه و المغفره، شهر هو عند الله افضل الشهور، و ایامه افضل الایام و لیالی افضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات.
ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است، ماهی است که پیش خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات.
۴- افطاری و دادن صدقه در ماه رمضان
امام محمد باقر (علیه السلام) فرمودند:
یا سدیر، هل تدری‌ای لیال هذه؟ فقال له نعم. جعلت فداک ان هذه لیالی شهر رمضان فما ذاک؟ فقال له اتقدر علی ان تعتق کل لیله من هذه اللیالی عشر رقاب من ولد اسمعیل؟ فقال له سدیر بابی انت و امی لا یبلغ مالی ذاک، فما زال ینقص حتی بلغ به رقبه واحده فی کل ذلک یقول: «لا اقدر علیه فقال له:افما تقدر ان تفطر فی کل لیله رجلا مسلما؟ فقال له:بلی و عشره فقال له (علیه السلام):فذاک الذی اردت یا سدیر، ان افطارک اخاک المسلم یعدل عتق رقبه من ولد اسماعیل علیه السلام.
ای سدیر! آیا میدانی چه شب‌هایی است این شبها؟ سدیر گفت:بلی فدایت گردم این شبها شب‌های ماه رمضان است، مگر این شبها چگونه است؟
امام باقر (علیه السلام) فرمودند:آیا قدرت داری هر شب از این شبها ده بنده از فرزندان اسماعیل (ع) را آزاد کنی؟
پس سدیر عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت، ثروتم کفاف نمیدهد، پس امام پیوسته تعداد بندهها را کم کرد، تا رسید به یکی در تمام این ماه، سدیر گفت:قدرت ندارم.
پس امام باقر (ع) به او فرمود: آیا قدرت نداری هر شب یک مسلمان روزهداری را افطار دهی؟ سدیر عرض کرد:بلی تا ده نفر را هم میتوانم افطاری بدهم، پس امام به او فرمود:ای سدیر همان است که اراده کردی یعنی با افطاری دادن ده روزهدار به ثواب عتق و آزاد کردن ده بنده از اولاد اسماعیل (ع) نایل میگردی.
توضیح:
خداوند انسان روزه دار را بر آنچه انفاق می‌کند در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها محاسبه نمیکند، ولی در این امر «اسراف» نشود.
امام حسین (علیه السلام) فرمودند:من تصدق فی شهر رمضان بصدقه صرف الله عنه سبعین نوعا من البلاء.
هر کس در ماه رمضان صدقه ای بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دور می کند.
۵- اعتکاف در ماه رمضان
پیامبراکرم (ص) می‌فرمایند: اعتکاف عشر فی شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین.
اعتکاف در یک دهه از ماه مبارک رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است.
توضیح:
در ایام و لیالی مقدسهای، طبق روایات رسیده از ائمه معصومین (علیهم السلام) مستحب است که هر مسلمانی در صورت امکان دهه آخر ماه مبارک رمضان را در مسجد معتکف شود، که پیامبر اکرم (ص) در تمامی عمرش چنین میکرد.
۶ – غسل کردن
یکی دیگر از اعمالی که در این ماه سفارش شده است، و انجام آن از اعمال مستحبی است غسل کردن در همه شب‌های ماه مبارک رمضان به خصوص در شب‌های قدر است.
اعمال مستحبی در زمان افطار و سحر
برای افطار کردن روزه، مستحب است روزه دار روزه خود را با خرما باز کند. ائمه اطهار (س) فرموده اند که باز کردن روزه با خرما ثواب اعمال روزه دار را تا چهارصد برابر افزایش می‌دهد. البته روزه دار می‌تواند با شیر، حلوا، نبات و نمک روزه خود را افطار کند.
در زمان افطار مستحب است انسان دعای اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ را بخواند.
بر اساس روایتی، امیر المومنین (ع) هر وقت می‌خواستند افطار کنند، می‌فرمودند، بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ]مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.
هنگام خوردن لقمه اول خوب است که انسان بگوید، بسم اللهیا واسِعَ المَغفِرَهِ اِغفِرلی.
در روایات گوناگون داریم که روزه دار قبل از افطار سوره قدر بخواند و هنگام افطار صدقه بدهد.
یکی دیگر از مستحبات ماه رمضان، خوردن سحری است که در سحرگاه استغفار کردن و دعا نیز توصیه شده است.
ثبت دیدگاه