دعای چه کسانی در شب قدر مستجاب نمی‌شود؟

متن زیر یادداشتی است از حجت الاسلام ابوالفضل ابراهیمی استاد حوزه علمیه امام خمینی (ره) که به مناسبت شبهای قدر نوشته شده است:

شیخ صدوق رحمه الله در کتاب «فضائل الأشهر الثلاثه» که در فضیلت سه ماه رجب، شعبان و ماه رمضان تألیف کرده‌اند و شیخ مفید در کتاب امالی خود روایتی را از ابن عباس نقل می‌کند.

ابن عباس می‌گوید روزی از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمودند: «بهشت را در طول سال برای فرا رسیدن ماه رمضان زینت می کنند». سپس حضرت ویژگی‌های ماه رمضان را بیان می‌کنند. در فضیلت شبهای قدر فرمودند: وقتی شب قدر فرا رسد خدای متعال به جبرئیل امر می‌کند که با گروهی از ملائک به زمین هبوط کنند. جبرئیل در مکه مستقر می‌شود و ملائک دیگر را مأمور می‌کند که در زمین پخش شوند و به هر بنده‌ای که در این شب مشغول عبادت است چه ایستاده و چه نشسته و یا اگر مشغول نماز و ذکر است، سلام کنند و با آنها مصافحه کرده و از خدای متعال استجابت دعاهای ایشان را بخواهند و این کار را تا طلوع فجر انجام دهند.

زمانی که فجر طلوع می‌کند جبرئیل به ملائکه امر می‌کنند که زمین را ترک کنند در این هنگام ملائک به جبرئیل عرض می‌کنند: خدای متعال در این شب جواب مؤمنین از امت محمد صلی الله علیه و آله را دادو حاجات ایشان را روا کرد؟ جبرئیل در جواب آنها می‌گوید: «خدای متعال در این شب به ایشان نظر می‌کند و همه ایشان را مورد آمرزش قرار می‌دهد مگر چهار گروه.

به رسول الله عرض شد: یا رسول الله آن چهار گروه چه کسانی هستند؟

حضرت فرمودند:

۱. کسی که دائم خمر است.

۲. کسی که عاق والدین است.

۳. کسی که قطع رحم کرده است.

۴. کسی که کینه مؤمنی را به دل داشته باشد.

هر کدام از این عناوین گناهانی است که در روایات بسیار مذمت شده‌اند.

گناه کسی که دائم الخمر است:

در بیان اهل بیت علیهم السلام کسی که هر وقت شراب به دست بیاورد آن را بنوشد به او مدمن الخمر گویند (کافی ج ۴ ص ۵۴۲) یعنی منظور این نیست که حتماً باید هر روز خمر بنوشد بلکه با خود می‌گوید هر زمان فرصتی به دست آمد شرب خمر می‌کنم (کافی ج ۶ ص ۴۰۵).

در جلد ششم کتاب شریف کافی یک باب مجزا برای گناه شخص دائم الخمر اختصاص داده شده است و هشت روایت نقل می‌کنند که در تمام آنها مدمن الخمر را مساوی بت پرست قرار داده‌اند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: بهشت بر شخص دائم الخمر حرام است.

امام صادق علیه السلام فرمودند: شخص دائم الخمر از ارتکاب قتل یا زنا هیچ باکی ندارد و ممکن است با محارم خود این عمل خلاف عفت را انجام دهد در حالی که متوجه نیست.

گناه عاق والدین:

در روایات فراوانی عاق والدین جزو گناهان کبیره شمرده شده است. امام صادق علیه السلام در بیان علت اینکه عقوق والدین جز گناهان کبیره است فرمودند: زیرا خدای متعال عاق والدین را «جبّار شقیّ» نامیده است.

اشاره حضرت به کلام حضرت عیسی در سوره مریم است که فرمودند: وَ بَرّاً بِوَالِدَتِی وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّاراً شَقِیّاً ﴿۳۲﴾ خدای متعال مرا بسیار نیکوکار نسبت به مادرم قرار داد و من را جبّار شقیّ قرار نداد، یعنی مرا نسبت به مادرم متواضع قرار داد و زورگو و عصیان‌گر قرار نداد.

شبیه همین تعبیر در مورد حضرت یحیی در آیه ۱۴ همین سوره نیز وارد شده که البته تعبیر «جبّار عصیّ» وارد شده است و از نظر معنا شبیه کلام حضرت عیسی می‌باشد.

رسول خدا فرمودند بوی بهشت از فاصله هزار سال به مشام می‌رسد اما عده‌ای این بوی را استشمام نمی‌کنند که عاق والدین جزو آنهاست.(کافی ج ۲ ص ۳۴۹)

گناه قطع رحم:

قطع رحم در زمره گناهان کبیره شمرده شده است. امام سجاد علیه السلام در روایتی به فرزندشان امام محمد باقر توصیه می‌کنند با چند گروه معاشرت نداشته باش یکی از آنها کسی است که قطع رحم کرده است. امام علت فرمایش خود را این گونه بیان کردند:

زیرا در سه جای از کتاب خدا قاطع رحم را ملعون یافتم.

۱. سوره محمد آیه ۲۲ و ۲۳« فَهَلْ عَسَیْتُمْ‏ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ‏ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ‏ أُولئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ» آیه خطاب به منافقین است که می‌فرماید شما اگر اختیار امور را به دست بگیرید در زمین فساد کرده و قطع رحم می‌کنید.چنین افرادی را خدا لعنت کرده است.

۲. سوره رعد آیه ۲۵ «‏ الَّذِینَ یَنْقُضُونَ‏ عَهْدَ اللَّهِ‏ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ‏ وَ یَقْطَعُونَ‏ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ‏ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ‏ أُولئِکَ‏ لَهُمُ اللَّعْنَهُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» کسانی که عهد الهی را می‌شکنند و قطع رحم می‌کنند در حالی که امر به صله رحم شده‌اند .

۳. سوره بقره آیه ۲۷ الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ‏ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ‏ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ‏.

آیه‌ی سوم شبیه آیه سوره رعد است البته در این آیه تصریح به ملعون بودن قاطع رحم نشده اما به فرمایش علامه مجلسی رحمه الله خسران ملازم با لعنت دارد هم با توجه به تفسیر امام سجاد در همین روایت هم با توجه به استعمالات قرآن که وصف خسران برای کفار به کار برده شده است ” أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُون‏ (مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ ج ‏۱۱؛ ص ۸۸)

گناه کینه داشتن از مؤمن:

یکی از ویژگی‌های مرد و زن خداجو، پرهیز از کینه توزی است. در بهشت هیچ گونه کینه‌ای وجود ندارد و یا به تعبیر بهتر جای انسان کینه توز در بهشت نمی‌باشد لذا خدای متعال فرمود: وَ نَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلّ (اعراف /۴۳) یعنی بهشتیان در بهشت نسبت به یکدیگر هیچ گونه کینه و دشمنی ندارند.

دعای مؤمن در دنیا این است که نسبت به مؤمن دیگر کینه در دل نداشته باشد: وَ لاَ تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلاًّ لِلَّذِینَ آمَنُوا (حشر/۱۰) خدایا در دل ما نسبت به مؤمنین کینه و دشمنی قرار نده.

امام سجاد علیه السلام نیز در دعای ۴۴ صحیفه سجادیه از خدای متعال درخواست می‌کند: وَ وَفِّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرِّ وَ الصِّلَهِ…وَ أَنْ نُرَاجِعَ مَنْ هَاجَرَنَا، وَ أَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنَا، وَ أَنْ نُسَالِمَ مَنْ عَادَانَا حَاشَی مَنْ عُودِیَ فِیکَ وَ لَکَ.(الصحیفه السجادیه؛ ص: ۱۸۸)

خدایا در ماه رمضان به ما توفیق عنایت کن تا صله ارحام به جای آوریم و اگر کسی ما را ترک کرده با او ارتباط برقرار کنیم و نسبت به کسی که ظلمی در حق ما کرده انصاف را رعایت کنیم و اگر کسی با ما دشمنی دارد ما با او مهربان باشیم مگر کسی که به خاطر تو و در راه تو با او دشمنی داریم.

شب قدر رحمت خاص خدای متعال شامل بندگانش می‌شود ان شاء الله ما جزو کسانی باشیم که در این شب مورد رحمت الهی قرار می‌گیرند و جزو محرومین نباشیم.