مجله مهر- نگار رشیدی: اینجا حوالی خیابان دماوند است. هر شب نزدیکی های اذان مردم در تکاپوی تهیه سفره فطارهستند روزه خود را باز کنند. در خیابان باریک کیایی قدم به قدم بوی نان تازه به می آید. صف نانوایی ها طولانی است و هنوز آدمها امید دارند که قبل از شنیدن اذان نان تازه به خانه هایشان ببرند. اینجا مسجدی وجود دارد که برای هفتمین سال متوالی برای مومنان روزه دار سفره ضیافت الهی پهن می کند. هنگام غروب و دم افطار است. مسجد محله در حال پر شدن است. در حیاط عده ای دارند وضو گرفتن می گیرند و گروهی دیگر دور هم حلقه زده اند و قرآن می خوانند.. اما برخی هم از چند ساعت پیش پای دیگ و اجاق ایستاده اند و در گیرو تهیه کردن غذا و خوراک میزبانی از مردمی هستند که قرار است در خانه خدا پای خوان گسترده الهی بنشینند. پا در محله و خیابانی گذاشته ایم که دین و مذهب ریشه ای سخت و عمیق در دل و جان و مردمانش دوانده و تمام نماد و ظواهر ایرانی – اسلامی بر در و دیوارش عیان و آشکار است. اینجا مسجد مالک اشتر است مسجدی که سالهاست میزبان روزه داران ماه خداست تا بعد از نماز از آنها به صرف افطار پذیرایی کند.
شلوغ تر از همیشه در رمضان
هنوز حدود یک ساعت تا اذان و هنگامه افطار مانده اما داخل و اطراف مسجد حسابی شلوغ است و رفت و آمد زیادی در آن جریان دارد . چند پسر نوجوان که لباس نظامی به تن دارند جلوی پایگاه بسیج مسجد ایستاده اند. گروهی در فضای داخل همراه با امام جماعت مسجد قرآن می خوانند.دفتر امام جماعت حجت الاسلام «ابوالفضل حق بین» اتاقی ساده ای است با چند پشتی و قفسه کتاب و میزی کوچک و قرآنهایی که داخل جعبه چیده شده اند . با نگاهی به مسجد می شود فهمید که سالهای زیادی از عمرش میگذرد :« مسجد مالک اشتر که از قدیمیترین مسجد های خیابان قاسم آباد یا همان خیابان شهید کیایی فعلی است. قدمت این مسجد به حدود ۶۰ سال می رسد. اولین مسجدی که اینجا بنا شد مسجد خاتمالاوصیاء است و مسجد مالک اشتر دومین یا سومین مسجد این محدوده ابه شمار می رود.» این منطقه در گذشته تماما باغ بوده. شخصی به نام حاج آقای رحیم اینجا را برای مسجد وقف کرده است.» فعالیت های این مسجد بسیار گسترده است و به ماه مبارک رمضان محدود نمی شود: « ما به غیر از ماه مبارک رمضان هر روز بعد از اقامه نماز جماعت صبح برنامه زیارت عاشورا و دعای عهد و روزهای جمعه ها دعای ندبه و همراه با پذیرایی داریم . در آخر هم شرکت کنندگان در مراسم دعا خوانی صبحانه شان را در مسجد صرف می کنند .» تغییرات فصلی رابطه مستقیمی با میزان مشارکت مردم در برنامه های مسجد مالک اشتر دارد:« در نیمه اول سال که ساعتها تغییر میکند میزان مشارکت مردم نیز کمی کاهش پیدا می کند. چون وقت اذان صبح ساعت ۴ بامداد است جمعیت کمتری و به طور میانگین حدود ۲۰ نفر در مراسم های دعا خوانی حضور دارند. اما در ایام ماه مبارک رمضان برای نماز صبح حدود۷۰ نفر نمازگزار داریم.»
هفتمین سال میزبانی از میهمانان خدا
این مسجد قدیمی حالا ۷ سال است که افطاری می دهد و حالا نمازگزاران خیالشان راحت است که بعد از خواندن نماز می توانند با آرامش در مسجد افطار کنند. حق بین گریزی به گذشته می زند و در این مورد می گوید :« در گذشته خیرهایی بودند که بنای این کار را گذاشتند. فردی پیدا شد که گفت حالا که مردم روزه دار برای اقامه نماز به اینجا می آیند و جمعیت خوبی هم هست، پیشنهاد می کنم که بانی هایی از خود مردم پیدا کنیم و با مساعدت و همیاری یکدیگر به مردم افطاری بدهیم. این موضوع مورد استقبال قرار گرفت. سال اول این مراسم افطاری خیلی مختصربود. ولی این مراسم هرساله با اضافه شدن خیران و افزایش بودجه شکل مفصل تری به خود گرفته است . تعداد مردم روزه داری که سر این سفره پر برکت الهی حاضر می شوند بیشتر و بیشتر می شود.»
مردم خیران اصلی مسجد هستند
در هر کار خیری رد پای افرادی دیده می شود که با مساعدت و کمک خود آن هم بدون هیچ منت و چشم داشت مادی و دنیوی پا پیش می گذارند و از جان و مال و وقت خودشان مایه می گذارند. در رابطه با مراسم افطاری مسجد مالک اشتر نیز این امر صدق میکند. کسانی هستند که به دلایل و با نیت های گوناگون در امر اطعام روزه داران شریک می شوند:«هر سال تعداد خیران و بانیانی که برای دادن افطاری در مسجد پا پیش می گذارند افزایش پیدا میکند. گاه میبینید این بانیان از خود مردم هستند و گاهی هم پیش آمده که از مناطق دیگر در این امر مشارکت داشته اند. در هر صورت بانیان این کار خیر و خداپسندانه ثابت نیستند و هربار به تعداد آن ها افزوده با کم می شود. البته یک تعداد خیر ثابت داریم اما بسیاری از آن ها همین مردم محله هستند که نذر خیرات شان را به مسجد می دهند تا صرف پهن شدن سفره افطار برای خلق اله شود.»مسجد مالک اشتر اولین مسجدی بود که در این محدوده افطاری داد اما دیگر تنها مسجد نیست :« در میان تمامی مساجدی که در این خیابان هست علاوه بر ما، مسجد امام حسن(ع) نیز۲ سال است که در ماه مبارک رمضان برنامه افطاری دارد. اما از آنجا که ما به مدت ۷ سال است افطاری می دهیم و به اصطلاح با سابقه تر هستیم مردم بیشتر راغب هستند که به اینجا بیایند و کمک کنند. شاید علاوه بر قدمت دلیل دیگرش این باشد مسجد ما در طول هفته همیشه فعال است و در اینجا برنامه های متنوعی برای زنان و مردان و کودکان و بزرگسالان داریم.»
مراسم اعتکاف در ۱۰ روز آخر رمضان
این روزها مساجدی را در سطح شهر میبینیم که تنها برای ساعاتی در روز و فقط جهت اقامه نماز فعال هستند . ولی مسجد مالک اشتر از این حیث با مساجد دیگر تفاوت های عمده ای دارد. اینجا علاوه بر این که محلی برای عبادت است برای اعتلای فرهنگ و دانش مردم نیز تلاش می کند :«در مسجد فعالیتهای فرهنگی و اردوهای زیادی داریم. در طول روز بانوان از ساعت ۵/۹ صبح که درب مسجد باز میشود تا بعدازظهر در مسجد فعالیت دارند و برادران نیز از ۵ بعدازظهر به بعد فعالیت خود را آغاز میکنند. در ماه مبارک رمضان نیز یک ساعت و نیم قبل از افطار جزءخوانی قرآن و دعای افتتاح داریم. مراسم های شب قدر و اعتکاف هم مانند دیگر مساجد در برنامه های اصلی ما قراردارد . امسال در ۱۰ روز آخر ماه مبارک رمضان مراسم اعتکاف داریم.»
۱۰ هزار افطاری در رمضان
این مسجد نسبت به اغلب مساجد شهر وسعت چندانی ندارد . اما آن طور که حاج آقا حق بین می گوید همین مسجد کوچک در ماه مبارک رمضان میزبان هزاران نفر از مردم محله است :« در مسجد مالک اشتر به طور میانگین روزانه به ۳۵۰ نفر افطاری داده میشود. طبیعتا این تعداد در روزهای مختلف ماه مبارک متفاوت است و گاها به روزی ۵۰۰ نفر هم میرسد. به طور کلی در طول ماه مبارک رمضان تقریبا ۱۰ هزار غذای افطاری داده می شود.برای مراسم سحری پذیزایی نداریم اما تفسیر آیه هایی از قرآن و نماز جماعت برگزار میشود.»
شلوغ ترین روز های مسجد در ماه مبارک رمضان شب های پر از برکت قدر است:« در شبهای قدر بیشترین حضور مردم را در مسجد داریم. درحالت عادی ظرفیت مسجد حدود ۶۰۰ نفر است. اما در شب های قدر حدود ۸۰۰ نفر به مسجد ما می آیند و در ویژه برنامه های این شب پر برکت شرکت می کنند. این شب ها آنقدر شلوغ می شود که ما برای رفاه حال مردم راه پله ها و تمام مکانهای قابل نشستن را فرش و موکت می کنیم.»
کمک ۴۰ میلیونی مردم محله به مسجد
مردم این محله همیشه هوای مسجدشان را داشته اند و در مواقع نیاز آستین هایشان را بالا زده اند. حاج آقا حق بین از این بابت بسیار خوشحال است « بحث فرهنگی در جامعه بسیار مهم است و با توجه به حضور نوجوانان در مساجد برای ارتقای سطح کیفی نیازمند همکاری ارگانهای مختلف هستند. مشکلات با مساعدت مردم برطرف میشود. به طور مثال یکی از مشکلاتی که در مسجد با آن روبه رو بودیم، آسانسور مسجد بود که به مدت۸ سال مشکل داشت. ظرف یک هفته از طریق مردم مبلغ ۴۰ میلیون تومان جمع آوری و صرف تعمیر آسانسور شد.»
از روی عشق و علاقه خادم مسجد شدم
طبقه بالای مسجد مخصوص بانوان نمازگزار است. راهرویی باریک از درب اصلی به اصلی قسمت بانوان می رسد. خدیجه مرادی ۵ سال است که به دلیل علاقه خود وهمسرش خادم مسجد مالک اشتر است:« به دلیل علاقه زیادمان به مسجد برای خادم شدن درخواست دادیم که پس از حدود دو هفته به درخواستمان جواب مثبت دادند. اینجا دیگر به خانه ام تبدیل شده و همیشه اینجا هستم. هم حاج آقا متین و هم حاج آقا حق بین هردو خوب کار می کردند و حضور مردم خیلی خوب است. خانمها هم از فعالیتهای مسجد در همه رده های سنی استقبال می کنند. اینجا در تابستان برای کودکان و بزرگسالان برنامه های خوب و متنوعی دارند.»
۶۰ سال با مسجد قدیمی محل
احمد دارایی یکی از خدمتگزاران و یاران قدیمی این مسجد است که از دوران کودکی تا به امروز که مویی سپیده کرده و پیر شده در مسجد بوده و در تمام فعالیت های آن از جمله همین بحث پختن غذای افطاری مشارکت داشته است:« من حدود ۶۰ سال است که در مسجد هستم و در هر کاری که نیاز باشد کمک می کنم. من از اولین سالی که در مسجد افطاری برپا شد حضور داشته ام و آشپزی می کنم. در مسجد هیچکس به خاطر مادیات کاری نمی کند. من هم به دلیل علاقه شخصیاینجا هستم. خوشحالم که این افتخار نصیبم شده تا به بندگان روزه دار خدا خدمت کنم و در پهن شدن این سفره الهی نقش کوچکی دارم»
ثبت دیدگاه