احادیث متعددی از پیامبر و ائمه معصومین علیهم‌السلام در خصوص فضیلت شب و روز عید فطر نقل شده که نشان‌دهندۀ ارزش معنوی و اهمیت این عید بزرگ در نزد پیامبر اسلام و اهل بیت وحی است.
عید فطر که به عنوان یکی از مهم‌ترین و فرخنده‌ترین اعیاد در جهان اسلام شناخته می‌شود، نمادی از پیروزی معنوی و پاکیزگی روح پس از یک ماه روزه‌داری و خودسازی در ماه مبارک رمضان است. این عید آغاز فصلی نو در زندگی فردی و اجتماعی مؤمنان محسوب می‌شود که با شکرگزاری به درگاه الهی و تجدید پیمان با ارزش‌های اسلامی همراه است. در این روز، مسلمانان با حضور در نماز عید و پرداخت زکات فطره، به جشن و سرور می‌پردازند و با یکدیگر به مهربانی و همدلی رفتار می‌کنند، تا این عید بزرگ را به بهترین شکل ممکن گرامی بدارند.
اهمیت و جایگاه عید فطر در میان پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم‌السلام نیز بسیار والا بوده است. ایشان همواره این روز را با شکوه و عظمت خاصی برگزار می‌کردند و به تبیین فضایل و برکات آن می‌پرداختند. احادیث متعددی از ایشان در خصوص فضیلت شب و روز عید فطر نقل شده که نشان‌دهندۀ ارزش معنوی و اهمیت این عید بزرگ در نزد پیامبر اسلام و اهل بیت وحی است. ایشان در سخنان خود، مسلمانان را به احیای شب عید فطر با عبادت و نیایش، پرداخت صدقه و زکات، و تلاوت قرآن دعوت می‌کردند و از این طریق، سعی در ارتقای سطح معنویت و آگاهی دینی جامعه اسلامی داشتند.
رسول خدا (ص): شب جوائز و رفتار ملائک با مؤمنان در روز عید
به عنوان نمونه پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آلهضمن سخنانی درباره فضیلت شب و روز عید فطر فرمود:
… و چون شب عید فطر که شب جوائز نام دارد فرا رسد خداوند پاداش عملکنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد و چون صبح روز عید فرا رسد خداوند فرشتگان را در تمام شهرها برانگیزد، پس در زمین فرود آیند و سر کوچه و گذرها بایستند و گویند: اى امت محمد بسوى پروردگار کریم براى نماز عید بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد. و چون سوى محل برگزارى نماز عید روند خدا عزّ و جلّ به ملائکه فرماید: اى ملائکه من پاداش یک اجیر وقتى به وظیفهاش عمل کند چیست؟ گویند: معبودا و سیّدا پاداش او آن است که اجر او را بطور کامل عطا کنى. (الأمالی (للمفید)، ص۲۳۲)
خداوند عزّ و جلّ فرماید: شما را گواه مى‌گیرم که من پاداش روزه رمضان و نمازشان را خشنودى و آمرزش خود از ایشان قرار دادم. خداوند [خطاب به بندگان خویش] مىفرماید: اى بندگان من! [هرچه مى‌خواهید] از من بخواهید که به عزت و جلال خودم سوگند که امروز در این اجتماع خویش، هر چه براى دنیا و آخرت خود بخواهید عطا مىکنم. ( فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق، ص۱۲۷)
به عزّت و جلالم سوگند، امروز در این گردهمایی‌تان، چیزی از امور آخرت و دنیایتان از من نمی‌خواهید، مگر آنکه به شما عطا کنم. و به عزّتم سوگند، عیب‌هایتان را می‌پوشانم، تا زمانی که مراقب من باشید. و به عزّتم سوگند، به شما پاداش می‌دهم و شما را در برابرِ دارندگانِ حدود [الهی، کسانی که مستحق مجازات هستند] رسوا نمی‌کنم. بازگردید، آمرزیده شده‌اید. مرا خشنود کردید و من از شما خشنود شدم.» راوی می‌گوید: پس فرشتگان شادمان می‌شوند و بشارت می‌دهند و به یکدیگر، به خاطر آنچه به این امت داده می‌شود، هنگامی که روزه‌شان را می‌شکنند [و عید می‌گیرند]، تبریک می‌گویند. (مستدرک الوسائل, ج۷ , ص۴۲۹)
فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَهُ الْفِطْرِ وَ هِیَ تُسَمَّى لَیْلَهَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَالَمِینَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ فَإِذَا کَانَتْ غَدَاهُ یَوْمِ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهَ فِی کُلِّ الْبِلَادِ- فَیَهْبِطُونَ إِلَى الْأَرْضِ وَ یَقِفُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّکَکِ فَیَقُولُونَ یَا أُمَّهَ مُحَمَّدٍ اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ کَرِیمٍ یُعْطِی الْجَزِیلَ وَ یَغْفِرُ الْعَظِیمَ فَإِذَا بَرَزُوا إِلَى مُصَلَّاهُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَائِکَهِ مَلَائِکَتِی مَا جَزَاءُ الْأَجِیرِ إِذَا عَمِلَ عَمَلَهُ قَالَ فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهُ إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا جَزَاؤُهُ أَنْ تُوَفِّیَ أَجْرَهُ.
خطبه امیرالمومنین (ع) در روز عید فطر / آیه‌ای از قیامت
همچنین از امیرالمؤمنین نقل است که روز عید فطر براى مردم خطبه خواند و فرمود «اى مردم در این روزِ شما، روزی است که در آن به محسنان ثواب دهند و بدکاران زیانمندند. این شبیه‌ترین روز به روز قیامت‌تان است. با بیرون آمدن شما از منزل به نمازگاه، یاد کنید بیرون آمدن خود را از گورهایتان به محضر پروردگارتان. و یاد کنید به وقوف خود در نمازگاه وقوف خود را در برابر پروردگار خود و یاد کنید به برگشت خود به منزلهایتان برگشت خود را به منزل‌هاى بهشت یا آتش خود. و بدانید اى بندگان خدا که کمترین مزد مرد و زن روزهدار آن است که مَلکی در روز آخر ماه رمضان خطاب به آنها جار می‌زند مژده گیرید بندگان خدا که براى شما آنچه گذشته از گناهان شما بود آمرزیده شد و بپایید در آینده چطور خواهید بود.
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ یَوْمَکُمْ هَذَا یَوْمٌ یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُسِیئُونَ وَ هُوَ أَشْبَهُ یَوْمٍ بِیَوْمِ قِیَامَتِکُمْ فَاذْکُرُوا بِخُرُوجِکُمْ مِنْ مَنَازِلِکُمْ إِلَى مُصَلَّاکُمْ خُرُوجَکُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِوُقُوفِکُمْ فِی مُصَلَّاکُمْ وُقُوفَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِرُجُوعِکُمْ إِلَى مَنَازِلِکُمْ رُجُوعَکُمْ إِلَى مَنَازِلِکُمْ فِی الْجَنَّهِ أَوِ النَّارِ وَ اِعْلَمُوا عِبَادَ اَللَّهِ أَنَّ أَدْنَى مَا لِلصَّائِمِینَ وَ اَلصَّائِمَاتِ أَنْ یُنَادِیَهُمْ مَلَکٌ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَبْشِرُوا عِبَادَ اللَّهِ فَقَدْ غُفِرَ لَکُمْ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِکُمْ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَکُونُونَ فِیمَا تَسْتَأْنِفُونَ. ( الأمالی( للصدوق)، ص۱۰۱)
مواجهه‌ی امام حسن مجتبی علیه‌السلام در قبال عید فطر
یا امام حسن مجتبى علیه‌السلام در روز عید فطر گروهى را دیدند که مشغول بازى و خنده بودند، پس در حالى که به آنان اشاره می‌کرد، به اصحاب خویش فرمود: همانا خداوند عزّ و جلّ ماه رمضان را میدان مسابقه براى بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود براى رسیدن به رضوان خداوند از یکدیگر پیشى بگیرند. پس گروهى در این میدان تاختند و به خشنودى الهى فائز شدند، و عدّهاى دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند، پس شگفتا و بسیار شگفتا از آنکه به خنده و بازى مشغول باشد. در چنین روزى که نیکوکاران در این روز پاداش مییابند، و تقصیرکاران زیان میبینند، و قسم به خدا که اگر حجاب از میان برخیزد و پرده کنار رود بىتردید و حتما نیکوکار مشغول نیکوکارى خود شود و بدکردار گرفتار زشتکارى خود باشد.
وَ نَظَرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع إِلَى أُنَاسٍ فِی یَوْمِ فِطْرٍ یَلْعَبُونَ وَ یَضْحَکُونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ وَ الْتَفَتَ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیَوْمِ الَّذِی یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخِیبُ فِیهِ الْمُقَصِّرُونَ وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ لَشُغِلَ مُحْسِنٌ بِإِحْسَانِهِ وَ مُسِیءٌ بِإِسَاءَتِهِ. (من لا یحضره الفقیه , ج۱, ص۵۱۱)
امام سجاد علیه‌السلام: شبی که کمتر از شب قدر نیست
همچنین امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کنند «امام سجاد علیه‌السلام شب عید فطر را با نماز، احیا مى‌کرد تا اینکه صبح مى‌شد و نیز شب عید فطر را در مسجد بیتوته مى‌کرد و خطاب به من مى‌فرمود: پسرم، این شب کمتر از آن یک شب یعنى شب قدر نیست.
کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یُحْیِی لَیْلَهَ عِیدِ الْفِطْرِ بِصَلَاهٍ حَتَّى یُصْبِحَ وَ یَبِیتُ لَیْلَهَ الْفِطْرِ فِی الْمَسْجِدِ وَ یَقُولُ یَا بُنَیَّ مَا هِیَ بِدُونِ لَیْلَهٍ یَعْنِی لَیْلَهَ الْقَدْرِ. ( اقبال الأعمال، ابن طاووس، ج۱ ص۴۶۳؛ وسائل الشیعه، ج۸، ص۸۷)
امام صادق علیه‌السلام: عید فطر در آیینه قرآن
امام صادق علیه‌السلام ذیل آیه ۱۸۵ سوره بقره: «وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداکُمْ …؛ و [ قضاى روزه ] براى این است که: شما روزههایى را [که به خاطر عذر شرعى افطار کردهاید] کامل کنید و خدا را بر اینکه شما را هدایت فرموده بزرگ شمارید»، فرمود: در روز فطر تکبیری است؛ راوی می‌گوید پرسیدم چه زمانی است؟ امام فرمود هنگام مغرب و شب عید فطر و عشاء و نماز صبح و نماز عید؛ سپس تمام می‌شود و آن، فرموده خداوند متعال است که فرمود: وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداکُمْ؛
تکبیر، گفتن این جمله است: الله اکبر الله اکبر الله اکبر لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَبْلَانَا [أَوْلَانَا]؛ خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، معبودى جز خدا نیست و خدا بزرگتر است، و خداى را سپاس، و سپاس خداى را بر آنچه ما را بدان هدایت کرد، و او را شکر بر آنچه به ما ارزانى داشت.» (إقبال الأعمال (ط – القدیمه)، ج۱، ص۲۷۲)
ثبت دیدگاه