آثار مال حرام در نسل و ذریه

ویژه‌برنامه درس‌هایی از قرآن با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی با موضوع «عوامل قساوت قلب» از شبکه اول سیما پخش شد. طبق روال هرساله، این ویژه‌برنامه هر روز ماه مبارک به جز جمعه‌ها پخش می‌شود.
در ادامه مشروح برنامه درس‌هایی از قرآن را می‌خوانید؛
«بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین، بعدد ما احاط به علمه»
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
گفتیم مفهوم گناه در قالب‌های مختلف، گناه، خطا، معصیت، فسق و فساد، سیئه، در هفده قالب حدود هفتصد بار با قالب‌های مختلف در قرآن مطرح شده است و همه ما به آن گرفتار هستیم الا افراد نادر و معصوم. در این مورد صحبت کنیم.
به اینجا رسیدیم که گناه دو قسم است، گناه کبیره و گناه صغیره، گناهان کبیره را چند مورد شمردیم، شماره نه را بگوییم.
رباخواری، از گناهان بزرگ اقتصادی
رباخواری، قرآن درباره‌ی ربا می‌فرماید: «الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِّ» (بقره/۲۷۵) کسانی که ربا می‌خورند، مثل آدم‌های دیوانه‌وار، آشفته حال هستند. پیلی پیلی می‌خورند و گیج هستند. شاید به خاطر این باشد که چون ربا نظام اقتصادی را به هم می‌زند، در قیامت هم اینها مثل آدم‌های مستی که سرگیجه گرفتند راه می‌روند. ربا از گناهان کبیره است، ربا معنایش این است که من ده میلیون می‌دهم، یازده میلیون پس بده. دوازده میلیون پس بده. کارهای بانک چطور است؟ من مسأله فقهی بلد نیستم. به عنوان معلم قرآن گفتم: کلمه ربا در قرآن برای اسلام هم نیست. حتی یهودی‌ها هم برایشان ربا حرام است. «وَ أَخْذِهِمُ‏ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ» (نساء/۱۶۱) یعنی یهودی‌ها هم ربا می‌گرفتند با اینکه به آنها گفته شده نگیرید. یعنی این تحریم ربا.
متأسفانه الآن اقتصاد دنیا با ربا قاطی شده است. البته راه‌هایی است که انسان مثل کلید است، اگر از یک طرف بچرخانی قفل می‌شود، از یک طرف بچرخانی باز می‌شود. راه‌‌هایی هست که چگونه انسان سرمایه‌گذاری کند و سود هم ببرد و ربا هم نشود. این کارشناس نیاز دارد. به ما گفتند: «الفقه‏ ثم‏ المَتجَر» (کافی/ج۵/ص۱۵۰) اول برو مکاسب را یاد بگیر، راه حلال و حرام را یاد بگیر و بعد بیا وارد شو. گاز و ترمز مثل هم است، خیلی چیزها با نیت عوض می‌شود. چاقو کش و جراح هردو شکم پاره می‌کنند. از چاقو کش پول می‌گیرند و به جراح پول می‌دهند. چون نیت او کشتن بود و نیت او عمل جراحی بود. بعضی کارها قالبش فرق می‌کند. بخشیدم، اگر گفتی بخشیدم این پول خمس ندارد. به فتوای بعضی‌ها! اما اگر گفتی این را به شما فروختم، خریدم، سودی به او دادی آن سود را می‌گویند خمس دارد. کسانی که دستشان در داد و ستد است، یک چند ساعتی وقت صرف کنند و حلال و حرام خدا را مواظب باشند. شما رو به قبله بایستی نمازت درست است. کج شوی نمازت باطل می‌شود. همه‌جا همینطور است. شما آمپول را در رگ بزنی خوب می‌شود. در گوشت بزنی درد می‌آید. دو شاخ تلفن را جای خودش بزنی تلفن جواب می‌دهد، دو شاخ را در برق بزنی، می‌سوزد. در ارتش دست را اینجا بگذاری احترام است، دو سانت بالاتر بگذاری مسخره است. دو سانت پایین‌تر بگذاری مسخره است. بنابراین برای اینکه به ربا مبتلا نشویم، یک دور مسائل… هرکسی هر شغلی دارد، نسبت به شغلش مسائلش را یاد بگیرد که یک مرتبه خدای نکرده می‌بیند عجب، یک عمری دنبال حرام دویده و نان حرام به بچه‌هایش داده است. نان حرام هم ساده نگیرید، لقمه حرام پیر درمی‌آورد.
آثار مال حرام در نسل و ذریه
روز عاشورا امام حسین هرچه حرف زد دید کسی گوش نمی‌دهد، آخر فرمود: شکم شما از حرام پر شده است. مواظب لقمه باشید. «مال الحرام یبین فی الذریه» لقمه حرام روی نسل اثر دارد. ربا از گناهان کبیره است. در آیه‌ای داریم، کسی که ربا می‌گیرد، «فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ‏ مِنَ‏ اللَّهِ‏» (بقره/۲۷۹) کسی که ربا می‌گیرد اعلام جنگ با خدا دارد، خیلی مهم است. در بعضی از روایات، ربا تشبیه به زنا شده است. آن هم زنای با محرم. خوب از این بگذریم، سحر و جادو هم گناه کبیره است که الآن مورد نیاز نیست رد می‌شویم. زنا گناه کبیره شمرده شده است. باز این هم رد می‌شویم. سوگند دروغ گناه کبیره شمرده شده است، «إِنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ‏ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِیلًا أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الْآخِرَهِ» (آل‌عمران/۷۷) کسانی که با خدا پیمان می‌بندند، ولی پیمانشان را می‌شکنند. پیمان شکن، خیانت در غنائم جنگی «وَ مَنْ یَغْلُلْ‏ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَهِ» (آل‌عمران/۱۶۱) کسی که نسبت به غنائم جنگی خیانت کند، روز قیامت همان آقا را با همان چیزی که به او خیانت کرده با هم می‌آورند. غنائم جنگی فرقی نمی‌کند، خیانت به بیت المال،
بگذارید یک حدیث بخوانم «مال الحرام لا ینموا» حدیث است مال حرام رشد نمی‌کند. «و انما لم یبارک» اگر رشد کند و مال زیاد شود، برکت ندارد. ابالفضل یک برادر بود وفا داشت. حضرت یوسف ده برادر داشتند و بی وفا بودند. ممکن است پولش سر از میلیارد در بیاورد اما برکت ندارد. من به کسی گفتم: خدا انشاءالله طول عمرت بدهد. گفت: خدا انشاءالله عرض عمرت بدهد. طول و عرض! من فکر کردم این دعای خوبی بود و من توجه نداشتم. ممکن است کسی طول عمر داشته باشد و عمرش هشتاد سال باشد ولی از این عمرش هیچ استفاده‌ای نکند. در اتاق مهمانخانه‌اش قالی‌های دستباف ابریشمی و گران قیمت در اتاق پذیرایی‌اش است اما ماه رمضان می‌آید و می‌رود یک گرسنه، سیر نمی‌شود. آدم هست در خانه‌اش فرش بسیار ساده است، چه بسا موکت و گلیم دارد، اما افراد متعددی گرسنه می‌آیند روی همان فرش سیر می‌شوند. مهم نیست گاهی وقت‌ها مال زیاد می‌شود اما برکت ندارد. این هم حدیث است. «مال الحرام لا ینموا و انما لم یبارک» دلمان را خوش نکنیم فلانی کجا بود و کجا رفت. چه داد و چه گرفت؟
خطر ترک خمس و زکات
ندادن زکات؛ «یَوْمَ یُحْمى‏ عَلَیْها فِی‏ نارِ جَهَنَّمَ‏ فَتُکْوى‏ بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ» (توبه/۳۵) قرآن می‌گوید: کسانی که کنز، گنج، کسانی که کنز دارند، گنج دارند، ذخیره دارند ولی انفاق نمی‌کنند و حق الله را نمی‌دهند، این فلز روز قیامت داغ می‌شود و به پیشانی‌اش می‌گذارند،«فَتُکْوى‏ بِها جِباهُهُمْ» جباه، جبهه، جبهه یعنی پیشانی، فلز را داغ می‌کنند و به پیشانی او می‌زنند، «جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ» به پهلویش می‌زنند، پهلو و پیشانی‌اش را با فلز سرخ می‌کنند و بعد می‌گویند: «هذا ما کَنَزْتُمْ» این همان پولهایی است که پنهان کرده بودی. این سکه‌هایی که پنهان کرده بودی، در فامیل بال بال می‌زدند و تو بی‌خیال بودی. نپرداختن زکات، نه یک حدیث و دو حدیث و سه حدیث، حدیث‌های زیادی داریم که اگر مردم زکات مالشان را بدهند فقیری باقی نمی‌ماند. هرجا فقیری هست به خاطر این است که اغنیاء زکات نمی‌دهند. حدیث داریم هرجا مالتان آتش گرفت، پیداست وجوهات شرعی را ندادید. «مَا تَلِفَ‏ مَالٌ‏ فِی‏ بَرٍّ وَ لا بَحْرٍ إِلا بِمَنْعِ الزَّکَاهِ» (بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۲۰) نپرداختن زکات هم از گناهان کبیره است. گواهی دروغ گناه کبیره است.
کتمان حقیقت، نشانه قلب گنهکار
کتمان حق «وَ مَنْ یَکْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ» (بقره/۲۸۳) کتمام حقیقت، ببینید قرآن می‌گوید: علمای یهود و نصاری پیغمبر را مثل فرزند خود می‌شناختند. اما کتمان کردند. یعنی به یهودی‌ها نگفتند: پیغمبری که بنا است بیاید، او این است. علمای مسیحیت و علمای یهود، پیغمبر را مثل فرزند می‌شناختند ولی به مردم نگفتند این همان است که بنا است بیاید. حق را کتمان کردند. الآن تمام یهودیت و مسیحیت که بر مسیحیت و یهودیت باقی ماندند، گناهشان گردن علمایشان است که فهمیدند و معرفی نکردند. کتمان حق؛ جنس عیب دارد کتمان نکن، بگو: این عیب را دارد. اگر عیب را بگویند، نمی‌خرند، نخرند! خدا بزرگ است. رزق شما دست مشتری نیست، دست خداست. گاهی صدای اذان می‌آید، صبح تا ظهر هم مشتری نبوده است، حالا که اذان می‌گویند، دو تا مشتری آمده است. از مسجد می‌گویند: «قد قامت الصلاه» دو تا مشتری هم آمده است. می‌گوید: نماز باشد بعد. فکر می‌کنیم اگر نماز را رها کنیم و به مشتری بچسبیم، رزق ما زیاد می‌شود. این مشتری چه می‌کند؟ کلی شما را معطل می‌کند تا نماز مسجد تمام می‌شود و بعد هم می‌گوید: حالا برویم بالا و برمی‌گردیم. سر کارت می‌گذارند. اما اگر گفتند: قد قامت الصلاه، رفتی نماز را خواندی، از خیر مشتری گذشتی، عصری ممکن است خداوند دو مشتری بفرستد، دو برابر آن صبحی که تو را سر کار گذاشت خرید کند و سود هم گیر شما بیاید. رزق دست زرنگی نیست. حدیث داریم، اینهایی که می‌گویم از خودم نیست. حدیث داریم رزق همه افراد از حلال اندازه‌گیری شده است. آنهایی که فکر می‌کنند تیز هستند و زرنگ هستند و ناخنک به حرام می‌زنند، خدا سهم حلالشان را کم می‌کند. روز قیامت هم بازخواست می‌کند.
این «آثمٌ قلبه» چند دقیقه در مورد قلب امروز عصری در یادداشت‌هایم مطالبی دیدم برای شما بگویم.
در قرآن این قلبی که می‌گوییم، در فارسی می‌گوییم: دل بده. یعنی چه؟ یعنی روحت، مغزت متوجه من باشد. قلب را به مغز بگوییم درست است. به روح بگوییم درست است. توجه، آقا! درد دل دارد، درد دل دارد نه اینکه شکمش درد می‌کند. دلش، دلگیر هستم. یعنی چه؟ قلبم از دست شما ناراحت است. دلگیر، دل گرفته، دلبر، در فارسی که می‌گوییم: دل، همین معانی است. در قرآن بیست تا قلب داریم. اگر بتوانم بیست مورد را در پنج دقیقه، هفت دقیقه بگویم خوب است. اگر هم نشد هرچه توانستیم می‌گوییم. چقدر وقت داریم؟ یک ربع. انشاالله بتوانیم بگوییم.
انواع قلب در قرآن
یک قلب سلیم؛ قلب سلیم قرآن می‌گوید: «إِلَّا مَنْ‏ أَتَى‏ اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» (شعرا/۸۹) قیامت مردم گیر هستند جز اینکه با قلب سالم نزد خدا بیایند. قلب سلیم قلبی است که تکبر ندارد. قلب سلیم در مقابل قلب مریض است. «فِی‏ قُلُوبِهِمْ‏ مَرَضٌ‏» (بقره/۱۰) بیماردلان! قلب سلیم آدم‌ هست که فقط برای خدا فکر می‌کند. کفر و نفاق و اینها در او نیست. بعضی‌ها قلبشان سالم سالم است مثل بچه‌ها، بچه‌ها معمولاً قلبشان سالم است. از قدیم می‌گفتند: حرف راست را از بچه بشنوید، چون حیله پیله ندارد. هرچه هست راستش را می‌گوید. فهم…
قلب دوم قلب منیب است. داریم «وَ جاءَ بِقَلْبٍ‏ مُنِیبٍ‏» (ق/۳۳)قلب سلیم، قلبی است که آلوده نشده است. قلب منیب قلبی است که آلوده می‌شود، این با انابه و توبه مهارش می‌کند. قلب سلیم مثل پارچه‌ای است که آلوده نشده و قلب منیب مثل پارچه‌ای است که آلوده شده، آدم می‌شوید. منیب یعنی انابه، با گریه و با تضرع، با دعا، این هم قلب سلیم، قلب منیب.
قلب سوم چه؟ قلب مخبت، «فَتُخْبِتَ لَهُ‏ قُلُوبُهُمْ‏» (حج/۵۴) قلب متواضع، وقتی می‌فهمد حق است می‌گوید: حق با تو است. لجبازی نمی‌کند. حق را بپذیرید، از خانم بود، از مادر بود، از عروس بود، داماد بود، بچه بود، دشمن بود. از دشمن هم حق را بپذیرید. یکوقت یک کسی خدمت امام صادق آمد، سؤال داشت، امام فرمود: این شاگردان هستند، سؤالت را از این شاگردان بپرس، این شاگردان جواب می‌دهند. من می‌نشینم تماشا می‌کنم. امام صادق نشست و سؤال‌های این آقا را با جواب‌های شاگردانش ملاحظه کرد. وقتی جلسه تمام شد گفتند: ای امام صادق خوب بحث کردیم، خوب جواب دادیم؟ فرمود: اینجا خوب بود. اینجا بد بود. اینجا ضعیف بود، اینجا قوی بود، به یکی گفت: تو آدم بی انصافی بودی، حق طرف را قبول نمی‌کردی. مثلاً طرف می‌گفت: آیا قبول داری این کتاب است؟ شما می‌گفتی: از کجا، شاید هم نباشد. یعنی حتی چیزهای روشن هم لجبازی می‌کردند. حق را قبول کنید. خداوند در قرآن چند بار از یهودی‌ها تعریف کرده است. گفته: بعضی یهودی‌ها آدم‌های خوبی هستند. اگر کلی ثروت به او بدهی پس می‌دهد و امین است. بعضی هم یک قران بدهی، پس نمی‌دهند. بعضی مسیحی‌ها را گفته این مسیحی‌ها خوب هستند. بعضی دیگر را گفته نه.
تُخبت، یعنی قلبش متواضع است. لجباز نباشید. بگو: آقا من اشتباه کردم. ماه رمضان است، زنگ بزن، الو! سلام علیکم، من فلانی هستم. در یک ماجرایی من و شما با هم جر و بحث داشتیم. ماه رمضان است، ماه رحمت است، می‌خواهم مرا ببخشید و من از شما عذرخواهی می‌کنم. خودت را بشکن. خودت را بشکن و یک نفر جلو بیاید. یکی از قلب‌ها قلب وجل است. می‌فرماید: «الَّذِینَ یُؤْتُونَ‏ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَهٌ أَنَّهُمْ إِلى‏ رَبِّهِمْ راجِعُونَ» (مؤمنون/۶۰) بعضی‌ها می‌گوید: اینها آدم‌های خوبی هستند، پول هم خرج می‌کنند اما باز هم «قُلُوبُهُمْ وَجِلَهٌ» باز هم نگران هستند. بعضی وقتی پول می‌دهند می‌گویند: نه دیگر ما مرغ بهشت هستیم. افطاری دادیم، روضه‌خوانی کردیم، عاشورا خرج دادیم، فکر می‌کند حالا که پول خرج کرد دیگر مسئولیت ندارد. قرآن می‌گوید: نه اینها آدم‌های خوبی نیستند. آدم‌هایی خوب هستند که هم پول خرج کنند و هم دلواپس خودشان باشند. به خودتان مطمئن نباشید. همین کارهایی که می‌کنیم، می‌خواهید در یک دقیقه بررسی کنیم. بسم الله!
اول این کارها قصد خدا هست یا نیست؟ اخلاص درونش است؟ نه. خیلی از کارها از اول ریاست. از اول خراب است. گاهی کارها اولش برای خداست، وسط کار غرور می‌گیرد، باز غرور خراب می‌شود. گاهی کارها اولش خداست، وسطش خداست، بعد از کارها یک گناهی می‌کند که از بین برود. گناهانش حبط می‌شود. این سه مورد. بعد از کجا ادامه داشته باشد؟ نمی‌دانیم. امیرالمؤمنین خیلی عبادت می‌کرد. گفتند: آقا چرا اینقدر خودت را خسته می‌کنی؟ حضرت علی(ع) فرمود: نمی‌دانم کار من قبول شده یا نه؟ اگر بدانم کارم قبول شده دغدغه ندارم، من نگران هستم. بعضی می‌گویند: آقا ما خمس دادیم، خوب حالا که خمس و سهم امام دادی در محله شما دیگر فقیر نیست؟ چرا خیلی فقیر است. خوب اگر شما خمس و سهم امام دادی باز هم در محله شما فقیر هست مسئول نیستی؟
خطر منّت‌گذاردن در کارهای خیر
انسان باید همیشه، خانم چادری است و حجابش خوب است. زوار امام رضا است. مکه هم می‌رود، کربلا هم می‌رود. روضه‌خوانی می‌رود. به فقرا کمک می‌کند. خیریه هم دارد و همه کارهای خوب می‌کند اما از کجا این برایش بماند؟ ممکن است منت بگذارد و بگوید: من چنین کردم. تا بگوید من چنین کردم لازم هم نیست خودش بگوید. بد نیست این تکه که می‌گویم چیز مهمی است می‌گویم. زیادی گوش بدهید. منت این نیست که من به شما پول بدهم و بعد بگوید: من بودم که به تو وام دادم. لازم نیست به خودش بگویی. به کسی دیگر هم بگویی، امام فرمود: این منت است. مثلاً من یک پولی می‌دهم این برادر عزیزمان و می‌گویم: برو ماشین بخر! لازم نیست بگویم: من بودم که به تو وام دادم ماشین خریدی. اگر بودم من بودم وام دادم و منت بگذاری… حتی اگر این پولی که به ایشان دادم به دیگران بگویم. مثلاً من به شما بگویم و به این حافظ قرآن و قاری قرآن وام دادم. به خودش نمی‌گویم. همینکه به شما بگویم منت است. این را اخیراً فهمیدم. من تا حالا فکر می‌کردم منت این است که به خود طرف بگویی من پولت دادم، من جهازیه دادم. می‌گوید: نه، کار خیری که می‌کنی به هرکس بگویی منت است ولو به خودش نگویی و به کسی دیگر هم بگویی. منت که گذاشتی باطل می‌شود. «لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى» (بقره/۲۶۴) خدماتی که می‌کنی، صدقات، انفاق‌ها و کمک‌هایی که می‌کنی باطل نکنید، چطور؟ «بِالْمَنِّ» منت می‌گذاری «وَ الْأَذى» اذیت می‌کنید
خطر ریاکاری در مجالس دینی
خیلی‌ها دست و پا می‌زنند ریاکاری کنند نمی‌شود. بعد می‌گویند: خدایا این جلسه بی ریا را قبول کن. نه آقا بی ریا نبود. تو رفتی ریاکاری کنی، نگرفت. یک جلسه می‌گیریم به همه زنگ می‌زنیم، اس ام اس می‌فرستیم بیایید، بیایید. هرچه زور بزنیم کسی نمی‌آید. بعد می‌بینیم جلسه خلوت است می‌گوییم: خدایا، این جلسه بی ریا را قبول کن. چه کسی گفت: بی ریا است؟ تو تمام تلاشت را کردی که ریاکاری کنی. نگرفت! این مسأله مهم است. دل تواضع، هرکس… و لذا داریم افراد سواره به مردم نگویند: الطریق الطریق، برو کنار، برو کنار! درست است ما پیاده هستیم و شما سوار اسب هستید. ولی شما حق ندارید بروید کنار، بروید کنار بگویید. ما قُرق در اسلام نداشتیم. به امام سجاد گفتند: شما می‌خواهید حمام بروید. اجازه بدهید حمام را قُرق کنیم. فرمود: چرا؟ من هم مثل باقی‌ها حمام می‌روم. قرق نداریم، یکوقت مسأله امنیت است. امنیت حفظ جان واجب است، چون واجب است آدم هم دشمن دارد و او حسابش جداست.
خدایا تو را به قلب‌های سلیم، قلب ما را قلب سلیم قرار بده. تو را به قلب‌های منیب که آلوده می‌شوند ولی با تضرع برمی‌گردند، قلب ما را قلب منیب قرار بده. خدایا ما را از کسانی که در قرآن گفتی «فی قلوبهم مرض» اینها روحشان بیمار است. از این گروه‌ها قرار نده. از آن دلهای خاشع، از آن علم‌های مفید، از آن اخلاق‌های مبارک نصیب ما بفرما. برکات ماه رمضان را نصیب همه بفرما. اموات ما را ببخش و مریض‌ها شفا مرحمت بفرما. به آبروی خوبان تاریخ هرچه به خوبان تاریخ دادی و هرچه برای خوبان تاریخ در رمضان شب قدر مقدر می‌کنی، همه آنها را برای همه ما مقدر بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»