خوشبختانه براساس تحقیقاتی که نیروی انتظامی در طول سال‌ها در این مورد انجام شده است آسیب‌های اجتماعی و جرایم در ماه مبارک رمضان و در ایام خاصی از سال مانند دهه اول محرم به‌طور غیرقابل باوری کاهش پیدا می‌کند.
هرساله با شروع ماه مبارک رمضان حال و هوا و فضای اجتماع در این روزها تغییر می‌کند. افراد از اقشار مختلف جامعه سعی می‌کنند با رعایت مسائل دینی و همراه شدن با سایرین در امور معنوی مشارکت داشته باشند. فضای معنوی در سطح اجتماع پراکنده می‌شود و افراد با سلایق مختلف و عقیده‌های مختلف در این مسیر قرار می‌گیرند و در مورد بسیاری از امور خود تجدیدنظر می‌کنند. همچنین برخی از اشخاص با ورود به این ماه مبارک از رفتارهایی که در زیر مجموعه جرایم جای می‌گیرد نیز خودداری می‌کنند. به عبارتی آمار رسمی مقامات پلیس و کارشناسان اجتماعی نشان می‌دهد که جرم و جنابت و بزهکاری در این یک ماه کاهش چشمگیری دارد و بنا به اعلام رسمی سخنگوی نیروی انتظامی، سال گذشته میزان جرایم ۳۳درصد کاهش داشته است. این مسئله نشان می‌دهد که خلافکاران و بزهکاران نیز تحت تاثیر از فضای معنوی قرار می‌گیرند و از انجام کارهای خلاف دوری می‌کنند. در همین مورد با دکتر امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم که ذیل می‌خوانید.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد، جرایم و بزهکاری در ماه مبارک رمضان کاهش پیدا می‌کند، به عقیده شما دلیل این امر چیست؟
خوشبختانه براساس تحقیقاتی که نیروی انتظامی در طول سال‌ها در این مورد انجام شده است آسیب‌های اجتماعی و جرایم در ماه مبارک رمضان و در ایام خاصی از سال مانند دهه اول محرم به‌طور غیرقابل باوری کاهش پیدا می‌کند. درواقع دین و باورهای دینی توانسته در جلوگیری از جزم و جنایت مانند سرقت، زدو خورد، تصادفات ،خودکشی و… موثر شود. در مورد نقش دین در همه کشورها تحقیقاتی انجام شده که گویای این مطلب است که آسیب‌های اجتماعی و جرایم در میان مذهبی‌ها بسیار کمتر از میان سایر افراد است. حضور در جمع و پیوستگی و وابستگی میان افراد و اطرافیان را می‌توان یکی از عوامل موثر در این مورد دانست. بنابراین از جمله مواردی که به افراد کمک می‌کند از جرم و جنایت دوری کنند؛ نمازجماعت، اعتکاف، مراسم شب‌های قدر و احیا است که گرایش مردم را به فضای معنوی و انجام کارهای نیک بیشتر کند.
با توجه به این امر، تاثیر فضای معنوی چگونه باعث کاهش جرایم می‌شود؟
یکی از عواملی که باعث می‌شود، افراد در این ایام از جرم و جنایت دور شوند و گرایش به انجام کارهای نامناسب و زشت نداشته باشند، تقویت فضای معنوی وباورهای دینی است. درواقع پایبندی به اصول دینی موجب می‌شود، افراد در برابر زشتی‌ها و کارهای خلاف مقاومت کنند و همراه با سایر افراد جامعه در این یک ماه به مسائل مذهبی بپردازند. براین اساس برخی کشورهای غربی هم تلاش دارند باورهای دینی را در بین شهروندان خود تقویت کرده و از راه خانواده و حضور در مراسم‌های مذهبی این مسائل را در جامعه ترویج کنند. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان داده شده است که اعتقادات مذهبی و باورهای دینی در کشور ما و در ماه رمضان همچنین در بسیاری از اوقات و مراسم‌های مذهبی تاثیر مستقیمی روی جلوگیری از انجام جرایم مختلف داشته است و از این نظر نقش برجسته‌ای دارد.
با این رویکرد می‌توان آیا از ضرورت ارائه آموزش بیشتر در زمینه مسائل دینی هم به عنوان یک راهکار برای کاهش جرم یاد کرد؟
لازم است جامعه در مورد بهتر نهادینه کردن اعتقادات و باورهای دینی کوشش کند و در این زمینه باید با افزایش آگاهی احاد جامعه درباره مسائل دینی به‌ویژه برای جوانان از طریق آموزش‌های فرهنگی و با شیوه‌های جدید، اقدام شود. توجه داشته باشید، در ماه مبارک رمضان سی روز مرم درحال عبادت و نیایش هستند و برای نماز جماعت و در مراسم‌هایی مانند شب‌های قدر در مساجد و تکایا دور هم جمع می‌شوند و این اتفاقات در جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی نقش موثری دارد.
تاثیر فضای معنوی چگونه باعث این اتفاق می‌شود؟
از نظر روانشناسی وجود این فضای معنوی در بین مردم را جو اجتماعی یا فضای اجتماعی است که روح جمعی می‌نامند. بیشتر کارهایی که ما در این ماه انجام می‌دهیم با جمع و جماعت معنا پیدا می‌کند و مردم هوای اجتماعی و معنوی در این ایام را استشمام می‌کنند. لازم نیست که ما آن را یادآوری کنیم. مردم در حال حاضر هوای اجتماعی این ماه را استشمام کرده و احساس می‌کنند در این ماه مبارک هستند. اشخاص کارها و رفتارهای نادرستی را که شاید قبل از این انجام می‌دادند، کنار می‌گذارند و با جماعت همراه می‌شوند. هر فردی در طول عمر خود، باورها و اعتقاداتی دارد که وقتی با آنها مواجه می‌شود، عکس العمل نشان می‌دهد. براین اساس هوای این روزهای ایران با یک هفته قبل تفاوت دارد و جو و فضای کشور برای همه مردم قابل لمس و احساس است.
توجه کنید از ابتدای کودکی والدین به ما گوشزد می‌کنند که در این ماه باید روزه گرفت. برای اولین روزه حتی جایزه‌ای برای کودک در نظر گرفته می‌شود. همچنین کودک یاد می‌گیرد به افراد تهمت نزند، دروغ نگوید، کارهای ناشایست انجام ندهد زیرا این موارد روزه را باطل خواهد کرد. بنابراین به طور ناخودآگاه موارد عنوان شده را افراد بزهکار در این ماه به یاد می‌آورند و سعی می‌کند به این دستورات دینی و باورها عمل کمند. به عبارتی روح جمعی بر روح فردی غلبه می‌کند. جامعه این مسائل را قبول کرده است و روح جمعی همه باورهای را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
چگونه می‌توان این رویکرد را در ماه های دیگر هم ادامه داد؟
باورهای و اعتقادات دینی را باید طوری برای افراد نهادینه کنیم که در ایام دیگر نیز طبق این اصول عمل کنند. باید مسائل دینی را برای مردم از طریق ساختن فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها، نمایش‌ها بازگو کرده و تکرار کنیم. خانواده‌ها می‌توانند در این مورد نقش بسیارمهمی داشته باشند. وجود آموزه‌های دینی در کتاب‌های درسی و نقش آموزش و پرورش در این مورد غیرقابل انکار است. در واقع با فرهنگ‌سازی برای سنین مختلف می‌توان روح معنوی را در بین مردم گسترش داد و به جایی برسد که آمارها در ماه‌های دیگر به غیر از ماه رمضان نیز حاکی از کاهش جرایم و بزهکاری‌ها در اجتماع باشد. مساجد نقش بسیار عمده‌ای دارند و با جذب افراد در این ماه می‌توانند زمینه را برای گرایش آنها به مسائل دینی و بدور از ریا و خشونت همچنین توجه بیشتر به این فضایل معنوی فراهم کنند. باید دین و مسائل دینی را طوری به کودکان، نوجوانان و جوانان بشناسیم که برای حضور در مراسم‌های مذهبی و ایامی مانند ماه مبارک رمضان از خود شور و شوق و اشتیاق نشان دهند و این خود بهانه‌ای است که از جزم و جنایت و برهکاری دوری کنند.
با این رویکرد رسانه‌ها چه تاثیری در کاهش جرایم در این ماه خواهند داشت؟
رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در کاهش جرایم در این ماه دارند. رادیو، تلویزیون و روزنامه‌ها و مطبوعات در این زمینه می‌توانند افراد جامعه را برای یک ماه متفاوت و معنوی آماده کنند. درواقع در یازده ماه دیگر با ساختن برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مختلف افراد را در‌این جهت راهنمایی کنند. دست اندرکاران امور فرهنگی ساختن برنامه‌هایی در مورد ماه رمضان و جذب مردم به ویژه جوانان نگرش افراد را تغییر دهند. بسیاری از افراد با همین تلنگرهای کوچک بیدار می‌شوند و نسبت به رفتارها و کارهای خود تغییر رویه می‌دهند. درواقع رسانه‌ها با آگاهی‌های کوچک و غیر مستقیم خود نقش مهمی در سرنوشت و نحوه زندگی افراد سردرگم ایفا می‌کنند و می‌توانند این افراد را به زندگی عادی بازگردانند.
ثبت دیدگاه