گسترش فرهنگ “افطاری ساده” در معابر عمومی میتواند جرقه ای برای تبدیل کردن آیین روزه داری به فرهنگ جمعی همچون عزاداری شود و رمضان را نیز همچون محرم تبدیل به ماهی جریان ساز و نهضت آفرین برای نزدیک به تمدن اسلامی در بستر زندگی شهری کند.
شاید بتوان فراخوان سال گذشته صفحات رهبرمعظم انقلاب در فضای مجازی را نقطه آغاز و ظهوری برای طرح مساله “افطاری ساده” دانست،فراخوانی که از مخاطبان خواسته بود از “افطاری های ساده” در “معابر عمومی” همچون خیابان ها،حسینیه ها و… عکس بیاندازند و با هشتگ #افطاری_ساده در فضای مجازی منتشر کنند تا به گسترش این سنت حسنه در جامعه کمک شود.
وجود دو گزاره ساده بودن افطار در کیفیت آن و عمومی بودن سطح آن در توزیع،این سنت را در برابر عرف رایج “افطاری های مسرفانه در محافل خصوصی” قرار میدهد؛چنانکه آیت الله خامنه ای نیز بر این تقابل در سخنان خود تاکید داشته اند:
«یک سنت خوب هم امسال بیش از سال‌های دیگر دیده شد، که خوب است مورد توجه قرار بگیرد و آن، افطاری دادن‌های ساده و بی‌پیرایه در مساجد و در خیابان‌ها بود در بیشتر شهرهای کشور – که بسیار کار شایسته‌ای است – در مقابل افطاری‌های مسرفانه‌ای که شنیده شد، دانسته شد که بعضی‌ها به بهانه‌ی افطار، حرکات و عمل مسرفانه انجام می‌دهند و به جای اینکه در ماه رمضان وسیله‌ای بشوند برای نزدیکی روحی به فقرا و مستمندان، با این عمل، با این حرکت، خود را در لذات جسمانی غرق می‌کنند. نمی‌خواهیم بگوئیم که اگر در افطار، کسی غذای مطبوعی مصرف کرد، این کار ممنوع است؛ نه، در شرع اینها ممنوع نیست؛ اسراف ممنوع است، زیاده‌روی ممنوع است، ریخت‌وپاش فراوانی که گاهی در اینجور مجالس انجام می‌گیرد، ممنوع است. چه بهتر که کسانی که می‌خواهند افطاری بدهند، با همین سنتی که رائج شده است، افطاری بدهند؛ که مردم را، رهگذران را و کسانی را که مایلند از افطاری استفاده کنند، در این سفره‌های رایگان و با بذل و بخشش و گشاده‌دستی، در کوچه‌ها، در خیابان‌ها، در حسینیه‌ها، افطاری می‌دهند.»
واکاوی علل و چرایی لزوم گسترش “افطاری ساده در محافل عمومی” ما را بر آن میدارد تا سخن از لزوم تبدیل روزه داری از “عمل فردی” به “آیین اجتماعی” به زبان آوریم.قطعا گسترش مساله افطاری های ساده بیش از آنکه حرکتی سلبی در محکومیت مصرف گرایی مسرفانه باشد حرکتی ایجابی در احیای آیین های دینی به وسعت جمعی است.
الگوی موفق ماه محرم در جلوداری کردن از نهضت های شیعی و خط دهی به مسلمانان خود مصداقی از لزوم استفاده حداکثری از آیین های مذهبی برای پیشبرد حرکات جریان ساز است.در این راستا گسترش فرهنگ افطاری ساده در محافل عمومی نیز میتواند قدمی موثر برای خارج کردن مساله روزه داری از عملی فردی به آیینی اجتماعی باشد.چنانکه رهبر انقلاب نیز در این راستا به هدف غایی مقوله گسترش افطاری های ساده نیز اشاره کرده اند:«امسال در مراکز عمومى، در مراکز مقدس، در خیابان‌ها، در افطاری ساده اگرچه ساده است و ساده برگزار می‌شود اما دارای تأثیرات شگرف فردی و اجتماعی است که کمترین آن ایجاد روحیه‌ی گذشت و ایثار و توجه به دیگران، و به مرور ساخت شهری بر مبنای شاخص‌های یک شهر اسلامی است. شهری که در آن، روابط اجتماعی افراد بیش از هر چیز دیگری بر مبنای «دین» و آموزه‌های دینی است.»
تاکید بر جمع گرایی در اجرای دستورات فردی دینی همچون اقامه نماز به جماعت مساله ای قابل تعمیم است که شیعیان الگوی موفق آن را در عزاداری های ماه محرم در قرن های متمادی به چشم خود دیده اند و کمترین جریان سازی ای از دین در طول تاریخ دیده شده است که بر اساس مناسک و اعمال فردی پیش رفته باشد؛اما در این میان با گذشت زمان و گسترش زندگی شهری و گسست روابط اجتماعی در بستر زندگی نوین آیین هایی همچون روزه داری بیش از هر زمان دیگری خلاصه به “حوزه خصوصی” زندگی افراد شده است و همین محدودیت نه تنها مانع استفاده از ظرفیت جریان ساز آنها در فضای اجتماعی شده بلکه دست هنجارشکنان را در گسترش منکرهایی همچون روزه خواری بیش از پیش باز گذاشته است.گسترش فرهنگ “افطاری ساده” در معابر عمومی میتواند جرقه ای برای تبدیل کردن آیین روزه داری به فرهنگ جمعی همچون عزاداری شود و رمضان را نیز همچون محرم تبدیل به ماهی جریان ساز و نهضت آفرین برای نزدیک به تمدن اسلامی در بستر زندگی شهری کند.
آنچه در این میان که شاید از اولویت کمتر اما غیرقابل کتمان میتواند برخوردار باشد تلاش برای “اصلاح الگوی مصرف” مسلمانان در مقوله روزه داری باشد.رواج یافتن افطاری های تجملی مصداقی عینی و ملموس از استحاله شدن فلسفه روزه داری در عمل روزه داری است.روزه ای که میخواهد یادآور لزوم نزدیکی و همدردی فقیر و غنی باشد خود تبدیل به نقطه ای برای افزایش شکاف میان این دو میگردد و از دیگر سو موجبات پررنگ شدن تمایزات موجود در میان بندگان را فراهم می آورد.گسترش فرهنگ “افطاری ساده” میتواند با به تقابل کشاندن عمل خودجوش جمعی این رویه فردی و خصوصی را تبدیل به یک ضدارزش در جامعه دین داران کند.
ثبت دیدگاه